Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nionewspołeczeństwach,żeniemożnategofaktuignorować56.Tymbardziejże
przekonanietorodziłoiniekiedynadalrodzirealneskutkiwpostaciwyborutożsamości
narodowej,zgodnejzpochodzeniembiologicznym(lojalnośćwobecprzodków57,wbrew
innymczynnikom),wpostacispołecznej(aniekiedyteżinstytucjonalnej)presjina
wybórtożsamościnarodowejijęzyka(zgodnieznarodowościąijęzykiemrodziców),
niechęcidomałżeństwmieszanychczywpostaciodrzucanialudziwyraźnieodmiennej
rasyjakokandydatówdonarodu,mimoiżspełniająkryteriakulturowe,językowe,
polityczneitp.Czynnikbiologicznyprzyczyniasięzatemdostabilizacjinarodówijęzy-
kówwczasie,ograniczającskalęzmianbarwnarodowychijęzyka.
Omówionetuczynnikidotycząobiektywnejstronyprocesównarodotwórczych.
Przynależnośćdonarodu,zwłaszczanowoczesnego,jestrównieżkwestiąsubiektywną.
Natejpodstawiepowstałpogląd,żeostatecznieoprzynależnościnarodowej(niemylić
zobywatelstwem)decydujewolnawolaiczłowiekmożedokonywaćwyborudowolnej
wspólnotynarodowej58.Jednakżeanalizahistoriiiwspółczesnościwskazuje,żedokony-
wanewyborymieszcząsięwwąskichgranicachwyznaczonychprzezczynnikiobiektywne.
Rzeczywiściedochodzidowyborutożsamościnarodowej,alezazwyczajtylkowsytua-
cjachnakładaniasięnasiebieikonkurencjiróżnychtożsamościnarodowychpodyk-
towanychczynnikamiobiektywnymi.Częściejmamydoczynienianiezwyboremtożsa-
mościnarodowejdlasiebie,azjejwyboremdladziecilubteżzpozostawieniem
dzieciomwłasnegowyboru(lubniemożnościprzekazaniaimswojegowyboru),co
wwarunkachsilnychoddziaływańzzewnątrzrodzinyczygrupyetnicznejprowadzido
przerwaniamiędzypokoleniowegoprzekazukulturyijęzyka59.
Wszystkieomówioneczynniki(najmniejgeografiafizyczna)sązmienne.Zmien-
najestteżichrelatywnawagawodniesieniudokształtowaniasięposzczególnych
narodów.Dlategoteżzmiennyjestefektkońcowy–narodyiichskładosobowy.Stąd
teżmamydoczynieniazprocesamiekspansjiikurczeniasię,asymilowaniaiulegania
asymilacji,atakżezezmianamiwstrukturzeinaturzenarodów,wtymwichkulturze
ijęzykuitd.
56Recenzentpewnegoczasopismadlanauczycielijęzykówobcych,samteżnauczyciel,stwierdzamimo-
chodemjakocośoczywistego:„narodowościniemożnazmienić(wprzeciwieństwiedoobywatelstwa)”(Ro-
chowski2003,s.270;tytułartykułujestwjęzykuniemieckim,tekst–wpolskim).Zezdaniategowynika
jednoznacznieprzekonanieoniezmiennym,awięcbiologicznym,charakterzenarodowości.
57Znamiennyjestprzypadekpolskiegodziałaczanarodowegozprzeł.XIXiXXw.W.Kętrzyńskiegovel
A.Winklera,któryprzeszedłnapolskość(m.in.zmieniłnazwiskozWinklernarodoweKętrzyński,zacząłuczyć
siępolskiegoizaangażowałsięwpolskądziałalnośćnarodową)podwpływemwiadomości,żejegodziadekbył
polskimszlachcicem,atymsamymonjestnaprawdęPolakiem.OprzypadkuWinklera/Kętrzyńskiegoobszer-
niepiszeKłoskowska(2005,s147in.).
58Zatwórcękoncepcjinarodujakowyrazuwoli,czylitzw.narodusubiektywnego(albopolitycznego),
jakoprzeciwieństwonaroduobiektywnego(naturalnego),możnauznaćfrancuskiegoorientalistę,eseistę
ifilozofaE.Renana.Jestonautoremsłynnejwypowiedzi,bardzoczęstocyt.wliteraturzenatematdefinicji
narodu,żeprzynależnośćdonarodufrancuskiegojestefektemświadomegowyboru,żejest„codziennym
plebiscytem”.WypowiedźRenanapochodzizlat80.XIXw.,kiedytoFrancjautraciłaAlzacjęiLotaryngięna
rzeczNiemiec.Wwypowiedzitejchodziłoowykazanie,żemieszkańcytychregionów,mimoobiektywnych
cechniemieckich(„rasa”,czylipochodzenie,orazjęzyk)należądonarodufrancuskiego,gdyżtakajestich
wola.OwypowiedziRenanaijejkontekściezob.m.in.:Judt,Lacorne(2004,s.5),Hroch(2003,s.98).
59OmechanizmietegozjawiskapisałobszerniesłoweńskisocjologZ.Mlinar(1994,zwł.s.113).
35
