Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Jakjużwspomniano,ideenarodowebyłypropozycjaminarynkuidei,adresowa-
nymiczęstodotegosamegoodbiorcy.Jedneztychpropozycjicieszyłysięwiększym
popytem,innemniejszym,jednewygrywałynarynkuidei,zdobywającaktywnychpropa-
gatorów,bojownikówimęczennikówsprawynarodowej,którzyzmienialiobliczekra-
jówikontynentów,ainneznikałylubstawałysięjedynieelementemfolklorupolitycz-
negoiciekawostkąetnograficzną,ajeszczeinnepopoczątkowymrozkwicieulegały
załamaniu(np.ideaczechosłowacka,ideajugosłowiańska).
Wynikakcjisprzedażyświadomościnarodowejzależałgeneralnieodtrzechczyn-
ników:popytu,podażyipromocji64.Opopyciedecydowałycechyludności,doktórej
danaideanarodowabyłaadresowana,zwłaszczapoziomjejoświatyirozwojuspołecz-
no-gospodarczegoiintensywnośćponadlokalnychrelacjiwewnętrznych,stopieńkultu-
rowejiemocjonalnejbliskościmiędzydanąludnościąaideąnarodowąijejpropa-
gatoramiorazjużistniejącekonkurencyjneponadlokalnetożsamościitd.:imwyższy
poziomoświatyirozwojugospodarczego,immniejszydystanskulturowyiemocjonalny
międzypropagatoramiaodbiorcamiideinarodowejiimsłabszetożsamościkonku-
rencyjne,tymwiększaskłonnośćdoprzyjęciadanejideinarodowej.Naatrakcyjność
podażyideinarodowejskładałasiękonkretnajejzawartość:coonaoferowaławsferze
społecznej,gospodarczej,politycznej,kulturowo-językowej,symboliczno-emocjonal-
nej,atakżewiarygodnośćjejgłosicieli.Ideenarodoweodwołującesięwyłączniedo
abstrakcyjnejtożsamościnarodowejigłoszoneprzezpięknoduchówmogłyliczyćna
poparcietylkogarstkinajbardziejświadomychnarodowoentuzjastów–zregułynieźle
materialniesytuowanychintelektualistów,natomiastnamasowepoparciemogłyliczyć
ideełącząceideęnarodowązpoprawąwarunkówżyciacodziennego.Ojakościpromo-
cjiideinarodowejdecydowałyzaśużywaneśrodkiinstytucjonalne,techniczne,ekono-
miczneikadrowe.
Wtymkontekścietrzebarozróżnićideepromowaneprzezpaństwo,ideepromo-
waneprzezruchynarodowetolerowaneprzezpaństwoiideepromowaneprzysprzeci-
wiepaństwa.Największąsiłąpromocjidysponowało,oczywiście,państwo:aparatpań-
stwowy,szkolnictwo(zwłaszczapowszechneobowiązkowe),wojsko(bardzoważny
czynnikindoktrynacjiiszerzeniaznajomościjęzykapaństwowego,niemówiącoroli
wojskawfizycznymzwalczaniuzwolennikówkonkurencyjnychidei),niekiedyKościół
państwowy,państwowelubkontrolowaneprzezpaństwośrodkimasowegoprzekazu,
finansowanaikontrolowanaprzezpaństwonaukaiszkolnictwowyższeitd.dawałyduże
możliwościnarodowegouświadamianialudnościiszerzeniaznajomościjęzykaikultury
narodowej65.KlasycznymprzykłademtegotypupromocjiideinarodowejjestFrancja.
64Problemczynnikówdeterminującychspołecznądyfuzjęideinarodowejjestczęstymprzedmiotem
analiz.Wodniesieniudoideinarodowejtzw.małychnarodów(tzn.niebędącychdominującymigrupami
etnicznymiwpaństwachzamieszkaniawXIX-wiecznejEuropie)wnikliwąanalizęczynników,pochodzenia
społecznegodziałaczyruchunarodowegoipropozycjęperiodyzacjiprzestawiłwswoichpracachczeskibadacz
historiiideinarodowejHroch(2003,s.9).Wyróżniaontrzyfazyrozwojuruchunarodowego:1)fazanaukowa
(badanianadgwarami,folklorem,historiąitd.),2)fazaagitacjinarodowej,3)fazamasowegoruchunarodo-
wego(nb.nieużywaonterminów„podaż”,„popyt”,„promocja”).
65Narodywykreowaneprzezpaństwosązwyklenazywane,zwłaszczawsocjologiizachodnioeuropejskiejczy
amerykańskiej,narodamiobywatelskimilubpolitycznymialbopaństwowymi,typowymidlaEuropyZachodniej.
Przeciwstawiasięjenarodometnicznymczyetniczno-kulturowymstworzonymprzezruchyetniczno-narodowe,
atypowymdlaEuropyŚrodkowo-Wschodniejiobszarówpozaeuropejskich.Towarzyszytemuczęsto,mniejlub
37
