Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Pięćdziesięciolecie1885–1935wdziejachjęzykapolskiego
23
NadrugąpołowęXIXw.przypadajączteryważneprocesyrozwojowe
polszczyzny:1)dokonujesięostatecznanormalizacjapodsystemufleksyj-
nego;2)dobiegakońcaprocesspecjalizacjifunkcjonalnejczasownikowych
formantówprzedrostkowych;3)rozpoczynasięnowafazaokcydentaliza-
cjisłownictwajęzykapolskiego(wpływyjęzykafrancuskiego,niemiec-
kiegoiangielskiego);4)trwająintensywneprocesyredukcjiarchaizmów
leksykalnychiinnychredundantnychskładnikówpodsystemuleksykalnego
[zob.Buttler1974;1978;1984;1989].Wtedywłaśniedokonujesięprzebudo-
warepertuarustosowanychśrodkówjęzykowychpolszczyznyogólnej.Dodać
takżetrzeba,żewtedyzaczynająsięukazywaćporadnikijęzykowe,jako
swegorodzajuantidotumnawpływyjęzykówpaństwzaborczych,orazże
zaczynająpowstawaćinstytucje,którychzadaniemjestwspomaganierozwoju
językanarodowego:1856-TowarzystwoPrzyjaciółNaukwPoznaniu;1872
-AkademiaUmiejętnościwKrakowie;1881-Kasaim.J.Mianowskiego
wWarszawie.NaWileńszczyznętetendencjeiprocesyrozwojowedocie-
raływówczaswograniczonymzakresie,niemniejjednaktrzebaprzyjąć,że
stanowiłyonepodglebierozwojujęzykowegomłodegoJózefaPiłsudskiego.
Lata1885-1905topodokres,któryniezbytwyraźniezaznaczasię,jeśli
chodziotendencjerozwojowepolszczyzny,mamynatomiastwówczasdo
czynieniazpewnymizjawiskamizewnętrznojęzykowymi.Wzaborzerosyj-
skimzapadatzw.nocApuchtinowska.Wlatach1879-1897kuratoremWar-
szawskiegoOkręguNaukowegojestAleksandrL.Apuchtin,najbardziej
znienawidzonyrusyfikator,„słynący”zeszczególnychprześladowańprzeja-
wówpolskości,cowpłynęłoujemnienazakresużywaniapolszczyznywsytu-
acjachoficjalnych,publicznych.
Drugimczynnikiembyłoukształtowaniesiękulturydekadentyzmu/
/modernizmu/neoromantyzmu:„Wszystkotoskłanianasdopropozycji,
zgodniezktórą,utrzymującdatęukazaniasięPoezyjseriidrugiejTetmajera
(1894)jakoumownypoczątekmodernizmuwliteraturzepolskiej,należałoby
wyznaczyćiinną:początekmodernistycznegomodelukulturowego.Przypada
onnaszymzdaniemnalata1889-1890”[Zimand1964,25].Ównowymodel
kulturowy,negujący„filisterską”rzeczywistość,wytworzyłszeregnowych
konwencjijęzykowych,szczególniewodniesieniudojęzykaartystycznego
isocjolektubohemy.Echatychkonwencjiznajdziemyweseistyczno-reto-
rycznychpartiachtekstówprozatorskichJózefaPiłsudskiego.
