Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Pięćdziesięciolecie1885–1935wdziejachjęzykapolskiego
25
Pytanieoprestiżjęzykawdwudziestoleciumiędzywojennymwydajesięwarte
postawieniazewzględunadiametralnieróżnąpozycjępolszczyznywtymokresie
wstosunkudodobypoprzedzającej,awięcczasówzaborów,kiedyjęzyknarodo-
wypozbawionybyłrealnejfunkcjijęzykapaństwowego,natomiastzyskałznacze-
niesymboliczne,stającsięreprezentantemnaroduigwarantemjegoistnienia.Wraz
zodzyskaniemprzezPolskęniepodległościzmieniasięstatusprawnypolszczyzny,
któraod1924rokustajesięexpressisverbisjęzykiempaństwowym,jednakwwarun-
kachpaństwawieloetnicznegoonajwyższymwówczesnejEuropieodsetkuludności
etnicznieobcej,funkcjaintegrująca,integrująco-identyfikacyjnautrzymujewysoką
pozycjęwhierarchii,tyleżenietylkowstosunkudowspólnotynarodowej,alerów-
nieżpaństwowej.WładzeDrugiejRzeczypospolitejczyniązabiegi,abywspólnyjęzyk
byłczynnikiemjednoczącym,scalającym,polonizującymwobrębiewieoetnicznego
iwielojęzycznegopaństwa.Działaniawramachtzw.politykijęzykowejstanowią
głównyczynnikprestiżogennyipozwalająmówićotraktowaniujęzykapolskiego
jakonarzędziaasymilacjipaństwowej,zaśwładzepaństwoweuznaćzaważny,amoże
ipierwszoplanowypodmiotkreującyprestiż[Woźniak2020,31-32].
Lata1885-1935są,jakwynikazpowyższejkrótkiejcharakterystyki,okre-
semdynamicznychprzemianpolskiejkultury,świadomościnarodowej,instytucji
państwaijęzyka.Dodatkowo,jeśliweźmiemypoduwagęrozwójformkomu-
nikacjijęzykowej,dominującychwobrębiepolskiejwspólnotykomunikacyj-
nej,tozauważymy,żetopięćdziesięcioleciejestchronologicznieusytuowane
napograniczudwóchfaz,tj.fazykomunikacjimieszanej-oralnejigraficznej
(~1863-~1920)orazfazykomunikacjigraficznejioralnej(~1920-~1960)[zob.
Dubisz2002,23-24;2011,20-21;2016,39-42].Pierwszaznich(którejpoczątki
łącząsięzdatąurodzinJózefaPiłsudskiego-1867r.)charakteryzujesiękrystali-
zacjąfunkcjikomunikacjimówionejipisanejwcałejwspólnociekomunikacyjnej
(wwynikustopniowopostępującejalfabetyzacjiklasychłopskiejstanowiącej
2/3populacjiposługującejsięróżnymiwariantamipolszczyzny),uświadomie-
niemsobieprzezogółużytkownikówjęzykapolskiegowysokiejrangikomuni-
kacjipisanejorazprocesamidemokratyzacjitejżewzwiązkuzrozwarstwieniem
socjalnymogółupiszących.Fazędrugą(naktórejpierwsząpołowęprzypada
śmierćJózefaPiłsudskiego-1935r.)cechujewspółwystępowaniekomunikacji
mówionejipisanejwcałejwspólnociekomunikacyjnej,zróżnicowaniefunkcjo-
nalneispecjalizacjatypówkomunikacjimówionejipisanejwwypowiedziach
ogółuużytkownikóworazpostępującastopniowounifikacjaidemokratyzacja
zbiorowejkomunikacjimówionejdziękiupowszechnieniusięradia.
