Język w służbie myśli

Renata Grzegorczykowa

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-235-4759-4

DOI:

https://doi.org/10.31338/uw.9788323547594

Wydawnictwo:

Uniwersytet Warszawski

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

289

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Grzegorczykowa, Renata. Język w służbie myśli. Red. Łaziński, Marek; Chojnacka-Kuraś, Marta . Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2021, 289 s. ISBN 978-83-235-4759-4, doi: https://doi.org/10.31338/uw.9788323547594

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Grzegorczykowa, R.

A2 Łaziński, M.

A2 Chojnacka-Kuraś, M.

T1 Język w służbie myśli

PB Uniwersytet Warszawski

PP Warszawa

YR 2021

SN 978-83-235-4759-4

DOI https://doi.org/10.31338/uw.9788323547594

Bibliografia BibTex:

@Book{ 253377, author = "Grzegorczykowa, Renata", editor = "Łaziński, Marek and Chojnacka-Kuraś, Marta", title = "Język w służbie myśli", publisher = "Uniwersytet Warszawski", year = "2021", address = "Warszawa", isbn = "978-83-235-4759-4", doi = "https://doi.org/10.31338/uw.9788323547594" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Grzegorczykowa, Renata

ED - Łaziński, Marek

ED - Chojnacka-Kuraś, Marta

TI - Język w służbie myśli

PB - Uniwersytet Warszawski

CY - Warszawa

PY - 2021

SN - 978-83-235-4759-4

ER -

DOI - https://doi.org/10.31338/uw.9788323547594

Netografia (standard APA):

Grzegorczykowa, Renata. Red. Łaziński, Marek; Chojnacka-Kuraś, Marta. Język w służbie myśli [baza danych online] Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2021 [dostęp: 30 07 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/jezyk-w-sluzbie-mysli-renata-grzegorczykowa-253377. doi: https://doi.org/10.31338/uw.9788323547594

język, myślenie, komunikacja językowa, language, language communication, relacje przyczynowo-skutkowe, uogólnianie, przeprowadzanie rozumowań, thought, cause and effect relationships, generalising, reasoning

Publikacja dotyczy problemów ogólnych językoznawstwa, udziału języka w życiu psychicznym i umysłowym człowieka, a także dziejów słów będących znakami abstrakcyjnego myślenia. Prace zebrane w niniejszym tomie podporządkowane są wspólnej myśli przew...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-235-4759-4

DOI:

https://doi.org/10.31338/uw.9788323547594

Wydawnictwo:

Uniwersytet Warszawski

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

289

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Słowo wstępne9
Rozdział 1. Homo sapiens a homo loquens: rola języka w tworzeniu psychicznej struktury człowieka i myślowym opanowywaniu świata 131.1. Wprowadzenie13
1.2. Hipotezy filogenetyczne: problem monogenezy14
1.3. Drogi rozwoju zdolności mownych człowieka16
1.4. Istotne składniki struktury ludzkiego języka17
1.5. Najważniejsze cechy języka w opozycji do komunikacji zwierząt18
1.6. Problem uniwersaliów językowych23
1.7. Rola języka w działaniach umysłu25
Rozdział 2. Mechanizmy tworzenia wypowiedzi 332.1. Odtwarzalność a twórczość językowa33
2.2. Reguły tworzenia wypowiedzi35
2.3. Informowanie o postawie nadawcy: modalność36
2.4. Typy modalności intencjonalnej37
2.5. Typy powiadomień39
2.6. Informacja o odniesieniu grup nominalnych do obiektów świata41
2.7. Słownictwo służące komentowaniu treści i konstruowaniu wypowiedzi47
Rozdział 3. Wyrażenia metatekstowe a tzw. słownictwo przedmiotowe 483.1. Przypomnienie problemu48
3.2. Rozwarstwienie słownictwa z poziomu meta50
3.3. Metatekstowość spójników51
3.4. Problem tzw. wyrażeń metapredykatywnych52
3.5. Słownictwo nacechowane subiektywnością55
3.6. Rola partykuł55
Rozdział 4. Działanie słowem, czyli o podstawowych funkcjach wypowiedzi i różnorodności aktów mowy 584.1. Rzut oka na historię problemu funkcji języka58
4.2. Odróżnienie systemu, wypowiedzi i języka jako zjawiska społecznego63
4.3. Funkcje systemu językowego63
4.4. Funkcje języka jako zjawiska społecznego65
4.5. Typy funkcji wypowiedzi66
4.6. Pragmatyczny opis aktów mowy70
4.7. Zarys typologii działań językowych77
Rozdział 5. Najważniejsze operacje myślowe dokonywane w języku 825.1. Tworzenie nowych pojęć i nowych nazw82
5.2. Stopnie uogólniania83
5.3. Ustalanie związków między zjawiskami86
5.4. Przeprowadzanie rozumowań90
5.5. Operacja negowania93
5.6. Podsumowanie95
Wstęp99
Rozdział 6. Wyrażanie relacji przyczynowo-skutkowej 1016.1. Kształtowanie się czasownikowych wykładników przyczynowości w dziejach polszczyzny101
6.2. Znaczenia współczesne i rozwój semantyczny czasownika zależeć109
6.3. Od przysłówka do spójnika. Dzieje polskiego słowa skoro116
6.4. Geneza i funkcje współczesne przyimka wbrew123
Rozdział 7. Poszukiwanie istoty rzeczy i ujawnianie prawdy 1327.1. Znaczenia współczesne i rozwój semantyczny czasownika polegać132
7.2. Własności składniowe i semantyczne czasowników okazać i okazać się137
Rozdział 8. Wyrażanie modalności 1438.1. O funkcjach współczesnych i genezie polskiej partykuły może143
8.2. Rozwój semantyczny przymiotników predykatywnych winien i powinien149
8.3. Znaczenia współczesne i geneza wyrażeń deontycznych należy coś (z)robić, wypada coś (z)robić157
Rozdział 9. Opozycja deiktyczności i anaforyczności w polskich wyrażeniach temporalnych167
Rozdział 10. Geneza łącznikowego znaczenia czasownikówzostać i stać się181
Rozdział 11.. Geneza znaczenia nieokreśloności w polskim słowie pewien185
Rozdział 12. Wyrażanie stopnia intensywności cechy 19212.1. Coraz jako wykładnik intensyfikacji cechy we współczesnej polszczyźnie192
12.2. Jeszcze o zagadkowej genezie współczesnego znaczenia słowa prawie196
Rozdział 13. Pojęcie tożsamości i jego wykładniki w polszczyźnie204
Rozdział 14. Od wspólnoty do obcości. Rozwój znaczeniowy polskiego przymiotnika obcy na tle słowiańskim216
Rozdział 15. Czy wyrażenie dać radę ma związek z udzielaniem porad?226
Rozdział 16. Złożone pojęcia ujęte w słowach 23416.1. Rozumienie pojęcia sprawiedliwości we współczesnej polszczyźnie i dzieje jego kształtowania234
16.2. Kształtowanie się pojęcia osoby w świetle faktów językowych i kulturowych246
16.3. Pojęcie czułości w rozumieniu papieża Franciszka na tle danych językowych261
16.4. Pojęcie łaski w świetle danych filologicznych268

Słowowstępne

Zebranewtymtomieartykułypoświęconedziejomwyrazówireﬂeksjeteoretyczne

zamieszczonewczęścipierwszejsąpodporządkowanewspólnejmyśliprzewodniej

natematjęzyka,tejmianowicie,żejęzykjestniezbywalnąumiejętnościączłowieka,

umożliwiającąjegożyciepsychiczne,aprzedewszystkimdziałanieumysłu.Język

stanowi,jaktosięczasemokreślaobrazowo,„rusztowaniedlamyśli”iprzestrzeń

dlawewnętrznychświadomychprzeżyćczłowieka.

Oniezbędnościjęzykadlatworzeniaiwyrażaniamyślimówiliodwiekówﬁlo-

zofowieipoeci,świadomijednocześnieniewystarczalnościsłówwobecbogactwa

wewnętrznegoświataczłowieka.PięknieotejrolijęzykapisałaOlgaTokarczuk

wswojejdebiutanckiejpowieściPodróżludziKsięgi:

Znającsłowo-znasięrzecz.Wypowiadającsłowo,masięwładzęnadrzeczą.Kiedyukłada

sięiwiążesłowazinnymisłowami-tworzysięnoweukładyrzeczy,tworzysięświat*.

Tenaspektjęzyka,najgłębiejantropologiczny,odnoszącysiędojegoroliwkształto-

waniuosobowościczłowieka,znajdujesięwcentrumzainteresowaniapraczebra-

nychwtymtomie.

Wczęścipierwszej,teoretycznej,wracamdoproblemówwielokrotniewcze-

śniejprzezemnieporuszanychwróżnychpublikacjach,takżewpodręcznikach

akademickich.Próbujęnatekwestiespojrzećnanowo,lepiejjezrozumiećiściślej

sprecyzować.Sątotakiezagadnienia,jak:funkcjejęzykaiwypowiedzi,zwłaszcza

funkcjareprezentatywnajęzyka(zdającasprawęzrelacjimiędzyjęzykiemaświa-

tem),podstawowemechanizmytworzeniawypowiedzi,najważniejszeoperacje

myślowedokonywanewjęzyku.Naproblemytespoglądamwświetledotychczaso-

wychmoichprzemyśleń-zawartychm.in.wWykładachzeskładniczyWstępiedo

językoznawstwa-zachowującto,couważamzasłuszne,zmieniającto,cowydało

misięnietrafneczyniedośćjasneiwymagałodoprecyzowania.Stądobszerne

fragmentytejczęściksiążkisązbieżnezujęciamiwcześniejszymi.Niektórezagad-

nienia,jaknp.problemmetatekstowości,zostałyprzedstawionetuporazpierwszy.

Częśćdruga,szczegółowa,obejmujestudiapoświęconedziejomposzczegól-

nychwyrazów,ukazującedrogikształtowaniasięichznaczeńabstrakcyjnychjako

*O.Tokarczuk,PodróżludziKsięgi,Warszawa2019,s.3.

Brak wyników

Język w służbie myśli

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra