Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Częśćpierwsza.Językjakofenomenspecyfcznieludzki
ZdaniemWierzbickiejwkażdymjęzykusąwyrażeniaodsyłającedouczestni-
kówisytuacjiaktumowy,mającecharakterzaimków(potwierdzatorównieżHoc-
kett1961),sątakżewyrażeniainformująceoczasiezdarzenia,októrymsięmówi,
iojegomiejscu.Najczęściejwydarzeniasąlokalizowanewczasiewzględemaktu
mowy.Wwielujęzykachsystemyoznaczaniaczasuiprzestrzenibywająmocno
rozbudowaneiskomplikowane,jednakżeprosta(zalążkowa)informacjaonichjest
obecnawkażdymjęzyku.
Kolejnyelementwystępującywewszystkichjęzykachtomożliwośćwyraże-
niapostawymodalnejnadawcy(tzn.informacjiostosunkunadawcywobeccech
„prawdziwościowych”wypowiedzi),awięcobokstwierdzania:przeczenie,wątpie-
nie,wyrażanieróżnychstopnipewnościiniepewnościwobeczachodzeniazdarzeń.
Oczywiścieposzczególnejęzykirozwinęływtymzakresiebardzorozbudowane
systemy,wskazującenaprawdopodobieństwo,możliwość,warunkowość.Niejest
jasnywtympunkciestatusCrozkazu)
,którybyćmożesemantyczniepochodziod
znaczeniaCwoli)iCdziałania)
,jednakzapewnewkażdymjęzykuistniejemożliwość
wyrażeniatejpostawynadawcy.Należyonadoelementarnychfunkcjimowy.
Wskładuniwersaliówtrzebachybarównieżwpisaćmożliwośćwyrażaniawar-
tościowania(Cdobry)-Czły)),atakżewskazywanianaCilość)
,Cliczbę)obiektóworaz
Cintensywność)cech.
ZestawpojęćuniwersalnychzaproponowanyprzezWierzbicką,choćrobiony
wniecoinnymcelu(jakorejestrpojęćobecnychwewszystkichjęzykach,mogący
służyćdoeksplikowaniabardziejzłożonychpojęć,specyficznychdlaposzczegól-
nychjęzyków),rzucaświatłonawłaściwościuniwersalnejęzyków.Możnawięc,
podsumowująctęczęśćrozważań,pokusićsięozestawieniełącznegorejestruuni-
wersaliów.Mógłbyonwyglądaćnastępująco:
•składaniesięznakówzfonicznychelementówdiakrytycznych;
•odróżnieniewobrębiesystemówfonologicznych(diakrytycznych)samogło-
sek(tonów)ispółgłosek(szmerów);
•istnienieleksykonuskładającegosięzeznakówodsyłającychdopojęć(ele-
mentówświata);
•odróżnieniewobrębieleksykonunazwprzedmiotówinazwczynności/cech;
•istnienieregułumożliwiającychtworzeniezjednostekleksykonuzdań
(wypowiedzi),mającychstrukturę,tzn.niebędącychtylkostawianiemobok
siebiejednostek;ciągiwypowiedzisąteoretycznienieskończone(rekurencja);
•najogólniejszastrukturapojęciowawypowiedzitoorzekanieczegośoczymś
(przypisywaniecechyjakiemuśprzedmiotowi);
•istnieniewyrażeńwskazującychnauczestnikówaktumowyiobiektytowa-
rzysząceaktowimowy(wyrażeniaokazjonalne);
•istnieniewyrażeńinformującychoczasieiprzestrzenikomunikowanych
zdarzeń;
•istnieniewyrażeńinformującychopostawiemodalnejnadawcy(twierdzenie,
przeczenie,przypuszczenie,pytanieiin.);
