Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
RozdziałI
odpowiedniościzałożeńkoncepcjijęzykowegoobrazuświatailingwistykikogni-
tywnej4.
Wśródprzywoływanychwliteraturzeprzedmiotuobcojęzycznychformter-
minologicznychmniejwięcejodpowiadającychsemantyczniepolskiemuwyraże-
niujęzykowyobrazświatapojawiająsięnajczęściejkonstrukcjeamerykańskie
(linguisticview/pictureoftheworld),niemieckie(sprachlichesWeltbild)orazro-
syjskie(kartina/obrazmirawjazyke).JerzyBartmiński(1990:109)przyokazji
wyjaśnianiaznaczeniarodzimegoterminuzalecaunikanieleksemuwizja,który
sugerujeodniesieniedopostrzegającegopodmiotuorazimplikujeindywidualizm
isubiektywizmoglądurzeczywistości.Zkoleiwyrazobrazodnosisięraczej
dopercypowanegoprzedmiotuipresuponujespojrzeniezobiektywizowane,inter-
subiektywne.Nagrunciepolskimproblemyterminologiczneniewiążąsięjednak
zwymianąrzeczownikaobraz,azzamianątowarzyszącegomuprzymiotnika.Itak
wlicznychpracachmówisię–przykładowo–oobrazieświata:kulturowym,na-
ukowym(Anusiewicz,Dąbrowska,Fleischer2000),naiwnym(Apresjan1980),lek-
sykograficznym(Bartmiński,Chlebda2008),etymologicznym(Jakubowicz1999),
tekstowym(Maćkiewicz1999a),dyskursywnym(Czachur2011),konceptualnym5
(zwanymteżpojęciowymlubmentalnym),ideologicznym(Nowak2002),ana-
wetglobalnym6,literackim(Tokarz2006;por.:Bugajski,Wojciechowska1996,
wiednikiempercypowanychtreści.ZkoleipoglądyWeisgerberakontynuowałHelmutGipper,dla
któregojęzyktonkluczdoświata”,pomostmiędzyczłowiekiemarzeczywistością,ajęzykowy
obrazświatatosposóbrozumieniarzeczywistościzawartywjęzyku.Cociekawe,Gipperpodkre-
ślałzbieżnośćwłasnejkoncepcjizpoglądamiBenjaminaLeeWhorfaukształtowanymiwlatach
20.i30.XXwiekunabazierozważańjegonauczyciela–EdwardaSapira.Koncepcjeamerykań-
skichlingwistówzwykłosięokreślaćmianemhipotezySapira-Whorfaiuważasię,żezrodziłysię
oneniezależnieodrozwojumyślieuropejskiej,choćniektórzyutrzymują,żeSapiriWhorfmusieli
znaćpoglądybadaczyniemieckich(przedewszystkimHerderaiHumboldta)(Schaff1964;Mańczyk
1982;Anusiewicz1990,1994;Anusiewicz,Dąbrowska,Fleischer2000;Żuk2010;Guz2012).
4Utożsamianiekoncepcjijęzykowegoobrazuświatazlingwistykąkognitywną,określaną
równieżjakoniemodularna,doświadczeniowa,możewynikaćzfaktuichmniejwięcejrównoległego
temporalnierozwoju.Oilejednaknurtkognitywny,któryjestjednąznajprężniejrozwijających
sięgałęziwspółczesnegojęzykoznawstwa,stanowiwzględniespójnyparadygmat,otyle(jakjuż
zaznaczyłam)koncepcjiJOSdalekodojednoznacznościzarównoteoretycznej,jakimetodologicznej.
JolantaMaćkiewicz(1999a,1999b),RyszardTokarski(1997/1998)iMaciejRak(2010)wykazują
oczywiścieistnieniewyraźnychzbieżnościwzałożeniachlingwistykikognitywnejiJOS(m.in.:
interdyscyplinarność,akcentowanieludzkiejperspektywyoglądurzeczywistościczyzwiązków
językazpoznaniemikulturą)ipodkreślająfaktwykorzystywaniatychsamychnarzędzi(np.
koncepcjiprofilowaniaczyprototypu).Niemożnajednak–jaksłusznietwierdząprzywołani
językoznawcy–stawiaćznakurównościmiędzytymidwomalingwistycznyminzjawiskami”,gdyż
kognitywistówinteresujedynamicznyaspektkonceptualizacji,abadaczyJOS–aspektstatyczny,
gdyżrekonstruująoniznaczeniesłówutrwalonewjęzyku.
5Mówiąonimnp.:BorisA.SerebrennikowiElenaS.Kubrjakowa(za:Judin2004).
6Wyróżniagom.in.WalentinaPostowałowa(za:Judin2004).
