Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Zwrot
Judenjagd
—„polowanienaŻydów”—porazpierwszydoliteraturyhistorycznejwprowadził
ChristopherR.Browning,wybitnyamerykańskihistorykzajmującysięHolokaustem.Określenie
tozaczerpnąłzzeznańpolicjantów,esesmanówiżandarmówpodejrzewanychopopełnienieprzestępstw
wojennychiprzesłuchiwanychprzezniemieckichśledczychwlatachsześćdziesiątych
isiedemdziesiątychXXw.Właśniewtensposóbnazywalioniwyszukiwanieżydowskichrozbitków
ukrywającychsiępowsiachimiastachGeneralnejGuberni1powywózkachzlataijesieni1942r.Nie
ulegawątpliwości,żewostatnichtrzechlatachwojnypolowanienaŻydówstałosięjednym
znajważniejszychzadańniemieckichsiłżandarmeryjno-policyjnychnaterenachokupowanejPolski.
Anaprzełomie1942i1943r.byłotozpewnościązadanienajważniejsze.Oskalitegozjawiska
dopewnegostopniainformująnasraportyżandarmeriinadsyłanezróżnychdystryktówGG.
Najpełniejszyzachowanywarchiwachwykaztegorodzajuraportówpochodziztzw.Warschau-Land
(powiatuziemskiegowarszawskiego,czylizpodwarszawskichwiosekimiasteczek,alepodobnespisy
zachowałysięzterenówLubelszczyznyorazzRadomskiego.Żydówtropionodosamegokońcawojny,
doostatnichdniwładzyniemieckiej.WaktachniemieckiegoSąduSpecjalnegozLwowa(Sondergericht
Lemberg)zachowałysięteczkizawierającemateriałzdochodzeńprzeciwkoPolakomiUkraińcom
oskarżonymoukrywanieŻydów.Częśćwyrokówśmiercizapadłalatem1944r.—naparętygodniprzed
wkroczeniemArmiiCzerwonejdomiasta2.Winnychwypadkachniemieccysędziowiejeszcze
wpierwszychdniachlipca1944r.,tużprzedwejściemRosjan,opiniowaliodmowniepodaniaołaskę
ludziskazanychnaśmierćzaukrywanieŻydów,domagającsięjednocześnieniezwłocznego
powiadomieniaowykonaniuwyroku3.NadmorderstwamipopełnionyminaŻydachurzędowezapiski
przechodziłydoporządkudziennego,uważającprzeprowadzanenatychmiastegzekucjezarzecz
naturalnąiniewartąwzmianki.Jakbyniebyło,odjesieni1942r.Żydzibyliprzecieżwyjęcispodprawa.
Stosunkipolsko-żydowskienaobszarachwiejskichGeneralnejGubernitotematdośćmałozbadany
—zwłaszczawporównaniuzwielomawartościowymipracamipoświęconymiwiększymmiastomoraz
ważniejszymgettom.Niemniejzewszystkichpunktówwidzeniastosunkipanującenawsizasługują
nauwagęimajązasadniczeznaczeniedlazrozumieniawojennychorazpowojennychlosówzarówno
Żydów,jakiPolaków.SzczególniemałowiemyolosachŻydówukrywającychsięwterenachwiejskich
pomasowychwywózkachdoobozówzagładylatemijesienią1942r.Ponadczterdzieścilattemu
historykSzymonDatnerpisał:„nieomalkażdesioło,osada,miasteczkoimiastowGGbyłyświadkami
mordównaŻydachzbiegłychzgettitransportówśmierci.Natlebezimiennejśmiercisetektysięcy
imilionówofiarginącychwkomorachgazowychimasowychegzekucjachte—wwieluwypadkach
zidentyfikowaneindywidualnieofiary—zasługujązwłaszczazjednegopowodunauwagę:bylitoludzie,
którzyusiłowaliwswoistysposóbwalczyćoswąegzystencję”.Datnerowichodziłotuoludzi,którzy
pozostaliodsamegopoczątkupoaryjskiejstronie,bądźteżotakich,którzywyrwalisięzgettprzedich
likwidacjąlubwjejtrakcie.NakoniecDatnerpróbowałująćswojeprzemyśleniawformiebardziej
syntetycznej.LiczbęŻydówocalonychnaziemiachokupowanejPolskioszacowałna100tys.Ocenił
również,żeconajmniejdrugietyleofiarzostałowychwytanychprzezorganaokupacyjneipadłoofiarą
zbrodni4.Wedledzisiejszychocenhistoryków,orientacyjneszacunkiDatneradwukrotniezawyżająliczbę
Żydów,którzyocalelipoaryjskiejstronie,orazponaddwukrotniezaniżająliczbęuciekinierówzgett,
którzywrozmaitychokolicznościachzginęlipoaryjskiejstronie5.Jeżeliprzyjmiemy,żeokoło10procent
polskichŻydówpróbowałosięratowaćucieczkąprzedeksterminacją,tookazujesię,żeliczbaofiar
polowanianaŻydówwlatach1942–1945mogławynieść200–250tys.ludzi.Powstajewobectego
pytanieookolicznościtowarzysząceichśmierci.Jesttopytanieszczególniezasadne,gdyżtowłaśnie
tragicznylostychludziwywarłtakwielkiewrażenienaocalałychŻydach,żestałsięjednązgłównych
