Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
JanuszRadwan-Pragłowski
da,niewydałbogini,którejbyimięprzetrwało,leczżyłwświadomości,porządkując
światspołeczny.Macierzyństwoikonsekwentnierodzicielkastałysięnaczelnymi
świętościamiwramachnaszychwyobrażeńspołecznych.Przezkolejnewiekikształ-
towałosięsacrummatki,byostateczniezwiązaćsięzMatkąBoskąipostawićjąwroli
naczelnegokultunarodowego.
DonajstarszychzabytkówpiśmiennictwapolskiegonależypieśńBogurodzica.
Wnajdawniejszychodpisachodnajdujemytrzyluźnopowiązaneczęści,zktórych
tylkopierwszajestpieśniąbłagalnądoNajświętszejPanny;kolejnewiążąsięjuż
zChrystusem.Dopierwotnegotekstudołączanebyłykolejnezwrotki,tworzącspe-
cyficznykancjonał,odnoszącysiędoróżnychświątidoróżnychświętych.Powstała
pieśńwyrażającawiaręworędownictwoMariiPannyorazchwalącazasługi
Chrystusadlaczłowiekagrzesznego,pozbawionaduchabojowego.Charakterwo-
jennynadałojejdopiero„Kyrieeleison”(Panie,wysłuchaj),używanewśredniowie-
czujakookrzykbojowy,zagrzewającydowalkiidającywiaręwzwycięstwo.Pieśńta
została,nawzórZachodu,zawłaszczonaprzezpolskierycerstwo,stałasięjegohym-
nem,atymsamymcałegostanuszlacheckiego,którymiałrządzićRzecząpospolitą
(Brückner1930:284,t.I).
WPolscestanrycerskimiałswąpradawnągenezę,wywodzącąsięzeświatastruk-
turrodowo-plemiennych.Oprzynależnościdoństanowiłourodzenie,aojegospo-
łecznejpotędzedecydowałaliczebność,szacowanana10–12%ludnościPolski.Nasz
szlachetnyrycerzbyłprzedewszystkimrolnikiem,późniejdopierowojownikiem,
wzywanymwiciamipodbojowysztandarrodowy,coznalazłoswójwyrazwdwu-
wątkowościkultuMatkiBoskiej.Wjegoramachzawarłasięprasłowiańskacześć
dlamacierzyństwa,powtórezaśprzejętyzZachodukultMadonny,aznimwia-
rawJejkrólowaniewniebiosach.Zczasemtendrugiwątekstałsiędominujący,
gdyż„naródpolski”,toznaczyszlachecki,zapragnąłmiećswąkrólową.Poszukiwał
jejwwyższym,świętymporządku,itymsamymkażdySarmatamiałswegokrólana
ziemiijednocześnieKrólowąwniebiosach,aczłowiek,którybykwestionowałten
systemidei,stawiałsiebiepozaobrębemnaroduszlacheckiego.MatkaBoska,królo-
wawolnychSarmatów,łączyłaichjednocześniezresztąspołeczeństwa.Luddarzyłją
najwyższym,pierwotnymkultem,zcharakterystycznąfolkloryzacjąitutajcharakter
rustykalnyłamałprzedziałystanowez„prawdziwymidziedzicamitejziemi”,nadając
muogólnochrześcijańskiipolskicharakter.
KultMatkiBoskiejobejmujepolskichprotestantów
WczasachRzeczypospolitej,rozdartejsporamireligijnymi,kultMatkiBoskiejjed-
noczyłspołeczeństwo.Wątkiluterańskiebyłyobecnewewszystkichkonfesjachodła-
mówpolskichróżnowierców,awichliczbieumiarkowanaakceptacjaoddawaniaczci
