Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Od"niewiadomej”do"obywatelki”.Płećkulturowawdziejachpolskichwyobrażeń
45
NMP
.Podczasgdyróżnowiercyodrzucaliwsposóbnajostrzejszykultświętych,jak
tomiałomiejscewprzypadkuBraciCzeskich,jązwano„najbłogosławieńsząPanną
Maryją,MatkąBożą”.Onato„jakoprzedporodzeniembyła,takżeipoporodzeniu,
zosobliwegodarubożego,czystąpannązostała”(Tazbir1986:256–257).Wlute-
rańskimCantionaleczytamy:„Bożammatkąbyła,apanieństwamwiecznieniestra-
ciła”.Sątostwierdzeniamówiąceotym,iżmimozerwaniazRzymem,żyło„dawne
uczucienabożnewzględemNajśw.PannyaMatkiBoskiej,jakim(…)katolickidom
ipacholęcelatanapoiły”.
MatkaBoskauległapolonizacjiibyłatakbliska,żezarównokatolicy,jakiróż-
nowiercywidzieliwniejwzórcórki,pannyimatkichrześcijańskiej,wzóridealny,ale
możliwydonaśladowaniaprzezczłowieka.MatkaBoska,określonajakoKrólowa
Niebios,stałasię„Królowąsarmackiejziemi”,„dobrąSarmatówpatronką”,aosta-
tecznie,wrazześlubamiJanaKazimierza,KrólowąKoronyPolskiej,Korony,która
byławłasnościąstanuszlacheckiego.Zwyciężyłzatemsolidaryzmspołeczny,który
niwelowałpodziałyreligijne;kultten,mimoiżwznacznejmierzebyłskierowany
przeciwinnowiercom,niespotkałsięzichwrogąreakcją,atakamiczykrytyką.Ten,
ktoczułsięSarmatąiszlachcicem,musiałczcićiszanowaćKrólową,którastrzegła
jegowolności,broniącprzeddążnościamidoabsolutyzmuwładcyziemskiego.Ona
byłagwarantemswobód,atymsamymboskąprotektorkąumiłowanej„złotejwol-
ności”.Dodatkowo,wrazzzewnętrznymzagrożeniem,powracałatuikonaMater
Misericordiae,którapodswymrozpostartympłaszczemchronitych,którzypoddali
sięjejopiece,orazpostaćMatkiBoskiejZwycięskiej,czuwającejnadswymidziećmi
wboju,byostateczniedaćimsiłędopokonaniawrogów.Obawyolosyojczyzny
nabierałycharakterupowszechnego,kultmaryjnyobjąłdodatkowomieszczaństwo,
apowiktoriiwiedeńskiejluterańskipastorpisał:
ZemnąćzwycięscaludgrzmiHosanny
IMagnificatPrzenajświętszejPanny!
OdrodzenieiAdamPolak
WepoceRenesansukształtowałasięodrębnafilozofiapolska,pojawiłysięrysycha-
rakterystycznedlamyślinarodowej.Zrodziłosiępiśmiennictwoojczyste,awjego
ramachpoezja,któraobokwartościestetycznychniosłarównieżtreścidydaktyczne
ispopularyzowanąrefleksjęfilozoficzną.PodwpływemPołudniapojawiłsięprob-
lememancypacjikobiet,„wyzwoleniaichspodjarzmaśredniowiecznego”.Niewiasta
zaczęładomagaćsięustamimężczyzn„przyznaniaprawczłowieczych”,którychnie
posiadało„owodotądpotulneiniemestworzenie”,wcześniejtraktowanejakoniższe
przezmężczyzn,aterazzaczynające„własnąwolęmieć”,anawet„przewodniczyć
irządzić”.Myślróżnowiercówstworzyłaszerszepoledlaemancypacjikobiet.Dała
