Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
KrystynaSlany,BeataKowalska,MagdalenaŚlusarczyk
cychsięstudiównadkulturowątożsamościąpłcinietylkowśrodowiskukrakowskim,
aletakżewinnychośrodkachwPolsce.Programygenderowezostaływprowadzone
wostatnich30latachnauniwersytetycałegoświata.
ChoćprocesichinstytucjonalizacjirozpocząłsięwkrajachZachoduizwiązanybył
silniezdziałaniaminarzeczprawobywatelskich–azwłaszczazruchemfeministycz-
nym–zczasemdotarłdokrajówtakodległychkulturowojakJaponia,Indieczypań-
stwaBliskiegoWschodu.Wnaszymregioniepowstawaniepierwszychgenderowych
programówdydaktycznychibadawczychprzypadanalatadziewięćdziesiąteXXwie-
ku.Związanejesttozupadkiemkomunizmuirozbudzeniemnadzieinademokrację,
wktórejrównośćszansdlaobupłcistanowijedenzpodstawowychfilarówżyciaspo-
łecznego.Powstawanieniezależnegoruchukobiecegoumożliwiłowprowadzeniedo
debatypublicznejtematówdotejporyobjętychspołecznymtabu,takichjakprzemoc
domowa,molestowanieseksualne,prawareprodukcyjneczyrażącenierównościnie
tylkowsferzepracy,aleiwzaciszuwłasnychdomów.WejścienaszegokrajudoUnii
Europejskiej,wymuszającprzyjęcienowychnormprawnychimplikującychrówność
płci(politykagendermainstreaming),jedynieprzyspieszyłoteprocesy.
WPolsce,podobniejakiwinnychkrajach,mocwyjaśniającadotychczasowych
paradygmatów,zwłaszczafunkcjonalno-strukturalnego,bazującegonaesencjonali-
zmiebiologicznym,wyczerpałasię.Kluczowymjegozałożeniembyłoprzyjęciena-
turalnychróżnicmiędzypłciami,którestanowiłypodstawęokreślonegoładuipo-
rządkuspołeczeństwa.Biologiadeterminowałastatuspłci,rolespołeczne,udziałwe
władzyiprzywilejach,widocznośćiaktywnośćwsferzepublicznej.Odrębneświaty
aktywnościmężczyznikobietmiałycharakterkomplementarny,którygwarantował
trwałośćkonstruktuspołecznego.Wodpowiedzinanieadekwatnośćfunkcjonalnego
ujęciadoopisuspołeczeństwgwałtownychprzemianpowstałyopozycyjne,krytycz-
neparadygmaty.Wśródnichbyłfeminizm,któryzaoferowałalternatywneikonku-
rencyjnewyjaśnieniazagadnieńpłci,akcentującznaczenieczynnikówkulturowych
ispołecznychwjejkonstruowaniu.Odrzuciłkluczowedladotychczasowejanalizy
płciprzekonanieo„naturalności”tego,cokobieceimęskie.Wprocesiekształtowania
siępłciczynnikibiologiczneikulturowewchodzązsobąwskomplikowaneinter-
akcje,adecydująceznaczeniemająprocesyuczeniasię,odpowiadanianaszerokie
spektrumoczekiwań,którenanasnakładająspołeczności,wjakichżyjemy.
Dlategopłećtraktujemyjakozjawiskowielowymiarowe:biologiczneipsycho-
logiczne,socjologiczne,kulturoweiantropologiczne,alekładziemyteżnaciskna
historię.Jestonadlanaskluczowąkategoriąspołecznąpozwalającąodkryćstatus
społecznykobietimężczyzn,ichwzajemnerelacje,poznaćichtożsamości,ujawnić
odmienneprojektyżyciowe.Odrzucającwyjaśnienieesencjonalistyczne,otwieramy
sięnahistorycznązmiennośćinteresującejnaskategorii,śledzączmianywzorówkie-
2008),Gender:kobietawkulturzeispołeczeństwie(Kowalska,Zielińska,Koschalka2009),Kobieta
imężczyzna(Radwan-Pragłowski2009).
