Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Postczykarnawał-wkręguwartościabsolutnychiutylitarnych
23
Interpretacjatanieprzesądzaotym,żebymożnabyłowartośćtraktować
jakocoś,cobyłobyzależneodczłowieka,awszczególnościodjegopotrzeb.
ZdaniemElzenbergaracjąistnieniawartościperfekcyjnychniejestzaspokoje-
niejakichkolwieknaszychpotrzeb,sąonewartościamiwłasnymiiostateczny-
miprzedmiotuwartościowego.Człowieksprawia,żewartości,istniejąceitak
niezależnieodniego,naglemogązaistniećwjegoświadomościbądźmogąsię
urealnićwdziełachsztuki.
Elzenbergowskakoncepcjawartościwogóle,awartościestetycznej
wszczególności,maźródławyraźnieplatońskie.Opróczwymienionychwcze-
śniejwspólnychelementówfilozofiiPlatonaiElzenbergamożnawskazaćpew-
nepodobieństwawujęciustosunkuczłowiekairzeczydowartości(idei)17.
Otympodobieństwiemogąświadczyćnastępującestwierdzeniasamego
Elzenberga:DLudziesąjakmonetapapierowa;mająwartośćtylkootyle,oile
jestnanichpieczęć,piętnoidei”;DCzłowiekjestczymśtylko,oilejesttaflą,
wktórejodbijasięsłońcejakiejśidei”;DCzłowieka,naogół,kochaćsięgodzi,
tojestprawda,alemiłościąraczejwtórną,przeniesionąnaniegozktóregoś
zwielkichdóbr,któreonwsobiejestzdolnyurzeczywistniać.Wiadomo,ile
głębiipięknawtakiejmiłościbyćmoże.Alenajprzódmusiiśćoczystość,
uduchowienieczymądrość,apotemdopierouduchowiony,czysty,mądry
człowiek(zresztąnarówni,itylkonarówni,zuduchowionym,czystymczy
mądrymjegotworem:dziełemsztukinp.,światopoglądem).Tak,taktojest:
cechy,nieludzie,sąprzedmiotempierwszym«słusznej»miłości”18.
Elzenbergowskisposóbpostrzeganiairozumieniaświatawartościwe
współczesnejaksjologiiniewątpliwiejestzjawiskiemodosobnionym,alena
pewnoniepowinienbyćaprioriodrzucany.Przywołanyaforyzm(DCzłowiek
jestczymśtylko,oilejesttaflą,wktórejodbijasięsłońcejakiejśidei”)od-
wołujesiędobardzoistotnegoproblemu,amianowiciemasięprzyczynićdo
zaprowadzeniajakiegośładuwświeciewartościitonietylkowwymiarze
stricteaksjologicznym,lecztakżewpraktyceżyciacodziennego.Elzenbergpo-
wiada,żeczłowiekiemjesteśmynatyle,nailerealizujemywartościabsolutne.
Jeżeliprzyjąćtostanowisko,tonadalpozostajewmocypytanieosposóbrozu-
mieniawartościabsolutnych.CzymatobyćAbsoluttraktowanymetafizycz-
nie,takpoplatońskujakodobro,piękno,prawdaistniejąceautonomicznie
iobiektywniebytyniezależneodzmieniającejsiępoznawanejzmysłoworze-
czywistości?CzyteżówAbsolutmabyćutożsamianyzBogiem,któregoistotę
stanowiąwartości?Chociażpokusatakiegotraktowaniawartościabsolutnych
17OzwiązkuteoriiwartościElzenbergazkoncepcjąPlatonapisałNarcyzŁubnicki.
Por.N.Łubnicki,Owyzwolonymz«kłopotuistnienia»(DziennikfilozoficznyHenrykaElzenberga)
[w:]Rozprawyfilozoficzne,TowarzystwoNaukowewToruniu,Toruń1969,s.212-215.
18H.Elzenberg,Kłopotzistnieniem,wyd.cyt.,s.42,183.
