Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Kultura
Terminkulturawywodzisięzłacinyodcultus,coznaczyuprawa,
pielęgnowanie,wychowywanie,aletakżesposóbżycia,urządzenieży-
cia,równieżwykształcenie,wychowanie,polor,uszlachetnienie.Ztermi-
nemcultuswiążesięteżagricultura,czyliuprawarolna(agricola=rolnik).
Pierwszyrazwznaczeniuwychowania,kulturyumysłu(culturaanimi)
użyłtegoterminuCyceronwRozmowachtuskulańskich.Wczasachnowo-
żytnychporazpierwszyterminemtymposłużyłsięw1688r.Samuel
Pufendorf.TerminkulturanaprzełomieXVIIiXVIIIwiekuzostałużyty
właśniedookreśleniahistoriispołeczeństwaludzkiego(główniewkra-
jachniemieckojęzycznych).Wkrajachromańskichianglosaskichużywano
przedewszystkimpojęciacywilizacja(odłacińskiegocivis,civitas–oby-
watel),comiałooznaczaćobywatelawzorganizowanymjużpaństwie.
Cywilizacjaświadczyłazatemozaawansowanymstopniuspołecznego
rozwoju.Takwięcjakkulturęmożnabyłoprzeciwstawićnaturze,takcy-
wilizacjęnp.barbarzyństwuczydzikości.
TermincywilizacjapojawiasięwjęzykupolskimnaprzełomieXVIII
iXIXwieku.UżywajągoHugoKołłątaj,StanisławStasziciJanŚniadecki.
Śniadeckinp.cywilizacjęwiążezrozwojemumysłowymEuropy,zrozwo-
jemidoskonaleniemwładzczłowieka,wczymistotnejestdobrzeurzą-
dzoneoświecenie.UStaszicawjegoRodzieludzkimpojęciecywilizacji
odgrywacentralnąrolęidziejeludzkościtowalkadążeńcywilizacyjnych
zwszelkimioporamistawianymipostępowi.Wjęzykupolskimpojęcie
kulturypojawiasiędopierowlatachdziesiątychXIXwieku,acentralne
miejscezajmujewdzieleJoachimaLelewelaWykładdziejówpowszechnych
(1822–1824).KulturawedługLelewelaobejmujemoralność,obyczaje,or-
ganizacjęspołeczną,naukęisztuki,religięorazproduktypracy.
WpołowieXIXwiekuróżnicemiędzykategoriamikulturaicywiliza-
cjazacierająsię.Możnatonp.zauważyćwdefinicjikultury,jakąprzyjął
angielskiewolucjonistaEdwardB.Tylor(1832–1917).Jaktwierdził:kul-
tura,czylicywilizacjawnajszerszymznaczeniuetnograficznym,jestzło-
