Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Kultura
11
kładwspółczesneludypierwotnetowcześniejszestadiarozwojuspo-
łecznegoHomosapiens,tojakbyżyweskamielinyrozwojuspołecznego
człowieka.
Głównymiprzedstawicielaminurtuewolucyjnego(ewolucjonizmu)
wantropologiikulturowejbyli:wWielkiejBrytaniiEdwardTylor
,wSta-
nachZjednoczonychLewisH.Morgan(1818–1881),wNiemczechAdolf
Bastian(1826–1905).Przyjmowalionikilkazasadteoretycznychprzyin-
terpretacjikultury.Przedewszystkimtezęojednolitościnaturyludzkiej,
ostadialności(poprzezposzczególneetapy)rozwoju,akcentowalirolę
przeżytkówczylijakbyskamielinkulturowych,dużomiejscapoświęcali
poszukiwaniugenezybadanychzjawiskiprzytymporównywalizesobą
kulturywróżnychichaspektach.
Jednakżeniektórzybadaczekwestionowaliprzejrzysteioptymistyczne
wizjerozwojukulturyewolucjonizmuczymarksizmu,zwracającnp.uwa-
gęnazjawiskakryzysuczyupadkukultury(np.OswaldSpenglerpisał
ozmierzchukulturyZachodu,unasFlorianZnaniecki).Inniwysuwali
teoriecyklicznegorozwojukulturyludzkiej,jakwXVIIIwiekuWłoch
GiambattistaVico(1668–1744)czywXXw.ArnoldToynbee(1889–1975)
orazPitirimSorokin(1889–1968).
Toynbeetoznanyangielskihistorykisocjolog,autordwunastotomo-
wegodziełaStudiumhistorii,wktórympodwpływemSpengleraprzed-
stawiarozwójhistoriiwduchukrążeniacywilizacji.Tychcywilizacjiwy-
różniłkilkadziesiąt(Spenglertylkoosiem),akierującymisiłamiwowych
cywilizacjachjest„twórczamniejszość”.Odpowiadaonana„wyzwania”
rzeczywistościiwtensposóbrozwijasię.„Twórczamniejszość”pociąga
biernąwiększośćiuzupełniaswojeszereginajlepszymiprzedstawicie-
lamitejwiększości.Kiedy„twórczamniejszość”jestjużniezdolnado
realizacjiswegopowołania,przekształcasięwpanującąelitę,którasi-
łą,anieautorytetemnarzucaswojąwładzę.Biernawiększośćstajesię
wówczas„wewnętrznymproletariatem”,którywkońcuniszczydanący-
wilizację,jeśliwcześniejniezginieonanp.przezpodbójprzezinnącywi-
lizację.
Toynbeenienegowałjednakpewnegorozwojuludzkości.Widziałgo
przedewszystkimwrozwojukulturyreligijnej(wprzyszłości,jakuwa-
żał,powstanietylkojednareligia),wpewnympluralizmiekulturowym
przezwyciężającymwesternalizacjękultury.
ZkoleiSorokin,jedenznajwybitniejszychsocjologówikulturoznaw-
cówamerykańskich(pochodzenianietylerosyjskiego,cozmniejszości
komizyriańskiej),przedstawiałhistorięcywilizacjiludzkiejjakonastępo-
