Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nieograniczonawładzaszlachcicapolskiegowjegoposiadłościach
11
Jagiellonów(1572–1573)
5
,wróćmydosprawpozycjiszlachcicawjego
dobrachi
Obserwującpozycjęideologicznąipolityczną,dominującewspołe-
czeństwieszlacheckimodpołowyXVIwi,możemypowiedzieć,iżtawar-
stwaczyklasapanująca,azarazemmocnoczęstowżyciupublicznym
„leniwa”(zostawiającatakżeczęstoswojerozległedobrarządomzarząd-
ców),oficjalniegłosiłaideałszlachcicadobregochrześcijaninairycerzai
TeoriatabyłajednakcorazczęściejwXVIwidalekaodcodziennychre-
aliów,bowiemzamożnaszlachta,najczęściejwzasadziegospodarująca
zzapałemwswoichdobrach,oddawnautraciłarealnezainteresowanie
służbąwojenną,takżeitąwychwalanąjakoobronachrześcijaństwa,
czyliskierowanąprzeciwTurkomiIdeałemszlachtystałsięstanpokoju
wkrajuinajegogranicach,wyrażałotonajgłębszeprzekonaniepolitycz-
newiększościszlacheckiejkorzystającejwXVIwizdobrejkoniunktury
rolnej
6
iOdrzucanowięczregułyjakąkolwiekideęekspansjipaństwapol-
sko-litewskiego,któregonbibezbrzeżneterytoriawschodnio-południowe
wydawałysięzaspakajaćwpełnipotrzebyewentualnejekspansjidemo-
graficznejiNadewszystkowięcpragnąłogółszlacheckiżyciaspokojnego,
opiewanegosielankowoprzezrzeszępoetówXVI–XVIIwi,życiawewłas-
nychdobrachzapewniającychbytibezpieczeństwoiDodajmy,iżsystem
wartościprzeważającywmentalnościszlacheckiejodXVIwipreferował
wbardzojasnysposóbindywidualnepotrzebyipragnieniaczłowieka,co
wznacznymstopniuokreślałospojrzenienastosunkimiędzyszlachtą
ajejpaństwemiMożnabyanachroniczniepowiedzieć,iżwieluoratorów
imyślicieliszlacheckichtejepokimiałoquasi-liberalnespojrzeniena
rolępaństwaizapewneniejedenznichzgodziłbysięzpoglądemowieki
późniejszym,iżpaństwowinnosięograniczyćdoroli„stróżanocnego”
(Lassale)iNiezmieniałotojednakdrugiegofaktu,iżformalniekażdy
5PoriSiPłaza,WielkieBezkrólewie.1572-1576.DziejeNaroduiPaństwaPolskiego,
tiII,zi22,Kraków–Warszawa1988i
6PoriJiTazbir,Lesmod
è
lespersonnelsdelanoblessepolonaiseauXVIIesiècle,
„ActaPoloniaeHistorica”,ti36,1977,si139:„Lavieheureuseduproprietaireterrien
étaitchantéedeconcertparlespo
è
tescatholiques,calvinistesetsociniensiL’idéal
étaitd’avoirunvillage(avecunmaximumcentpaysans),suffisammentgrandpourga-
rantirl’independanceéconomique
à
sonproprietaire,etassezpetitpourqu’ilputdiriger
personellementlestravauxdeschampsetenm
ê
metemps,
ê
trelibredestentantions
queportentlarichesseetlaparesse”iTosielankowespojrzenienabytowanieszlachcica
naswychwłościachzapoczątkowałbodajMikołajRej,zaktórymszliinni–naczelezJana
Kochanowskiegoformułąo„wsispokojnej,wsiwesołej”i
