Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Nieograniczonawładzaszlachcicapolskiegowjegoposiadłościach
szlachcic,porzucającsprawyswoichdóbr,poczuwałsiędoroliobywate-
laRzeczypospolitej,członkajej„narodupolitycznego”,awięcczłowieka
biorącegoudziałwżyciupolitycznympaństwaiuważającegosię,wmiarę
możliwościtylkowretorycesejmikowejisejmowej,zaobrońcępaństwa
iwłasnychwnimswobódiMimowszystkotrzebadodać,iżpaństwopol-
sko-litewskiewXVIwi,ażpopoczątkiwiekuXVII,byłopaństwempotęż-
nym,wolnymjeszczeodpoważnychniebezpieczeństwmiędzynarodowych
–igeneralnieszlachtapotrafiłarównienieźlegospodarowaćwewłasnych
dobrach,jakidecydowaćolosachpaństwaiRealnieistniejącademokra-
cjaszlachecka,definitywnieumocnionawlatach1569–1573,panująca
tolerancjareligijna
7
,ówcześnieniemalnatakąskalęwEuropienieznana,
dorobekkulturyrenesansuwPolsce–towszystkotworzyłoobrazpań-
stwasilnego,zadowolonegozsiebieizeswoichinstytucji,wychwalanych
przezcałegronooratorówipisarzypolitycznychnaczelezesłynnymde-
magogiemszlacheckim,StanisławemOrzechowskim(1513–1566)
8
iTo
dopieroodpołowyXVIIwiRepublikaszlacheckamiała,etapami,tracić
tendodatniobraz,wchodzącwkryzysinstytucji,gospodarkiipolitykii
PowróćmyjeszczedoważnejkwestiitolerancjireligijnejiSzlachcicpol-
ski,takżeztychwielcepobożnych,choćnaróżnysposóbwdobierefor-
macjiikontrreformacji,unikałprzecieżzregułykażdegosystemunazbyt
rygorystycznychwymogówetycznychidogmatycznych,nadewszystko
dążącdozapobieżeniaklimatowiwojenreligijnych,pustoszącychEuropę
wdrugiejpołowieXVIwiStądnaprzódzapewniłsobiepraktycznieodrzu-
cenieingerencjipaństwawsprawyreligijnejegopoddanych,aodKon-
federacjiWarszawskiej1573ri–oficjalnie,wformieregułyuważanejza
quasi-konstytucyjnądlaówczesnegopaństwa–prawodopełnejswobody
wsprawachwyznawanejprzezsiebiereligii,wkażdymrazie–wobecpóź-
niejszychinterpretacjiścieśniającychstosowanietejzasady–miałaona
pełneznaczeniedlaszlachcicaosiadłegowswoichdobrach
9
i
Wpraktyce,jużodkońcaXVIwi,grosszlachtystosowałotęzasadę
wswoichdobrachjakoswegorodzajuprzyjęcieregułyłacińskiejznanej
wówczaswEuropie:cuiusregio,eiusreligio,cooznaczało,iżwłaściciel
dóbrmiałprawookreślaćzasadywykonywaniakultówreligijnychwswo-
7WtychkwestiachodsyłamgeneralniedotekstumegowniniejszymzbiorzeptiTole-
rancjareligijnawpolskimmodelu(XVI-XVIIIw.)i
8Porimojeuwagi,StanisławOrzechowski:retorykawsłużbiepolityki,„Odrodzenie
iReformacjawPolsce”,ti50:2006,si283–294i
9Poriszczegółowemojeuwagi,Genezaitreśćuchwałkonfederacjiwarszawskiej,
„OdrodzenieiReformacjawPolsce”,ti19:1974,si7–30i
