Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nieograniczonawładzaszlachcicapolskiegowjegoposiadłościach
17
czybyłonposiadaczemwłasnościziemskiej:słynnaformułaorówno-
ścicałejszlachtykolidowałaprzecieżpraktyczniezfaktem,iżgrosprzy-
wilejówszlacheckichmógłjedynieużywaćszlachcic-właścicielziemskii
Licznagrupaubogiejszlachty(tzwiimpossessionati)traciłamożliwość
korzystaniazprzywilejunietykalnościosobistej,jakizwieluprzywilejów
procesowychiInnymwyjątkiemwmurzeprzywilejówszlacheckichbyła
zasadainnegotraktowaniasprawcy-szlachcica,nawetwłaścicielaziem-
skiego,oskarżonegoprorecenticrimine,tjijakoujętegobezpośrednio
wzwiązkuzpopełnieniemniektórych,szczególnieciężkichprzestępstwi
Wkwestiachtychistniałyprzecieżsporyinterpretacyjnewróżnychepo-
kachiWzasadziepraktykasądowapolegałanatym,iżstarosta,odpo-
wiedzialnyzaporządekpublicznyipolicjęsądowąnadanymterytorium,
winienbyłzatrzymaćsprawcęprorecenticriminetylkowterminie24
godzinodpopełnieniaprzestępstwaiDużemiasta,korzystajączeswych
przywilejów,mogłynierazszlachcicaoskarżonegoozbrodnięprzemocy
ująćwtakimterminie,alegeneralnietentrybpostępowaniabyłstosun-
koworzadkoskutecznyiZazwyczajprzecieżidea,iżsamszlachcicpodda
sięobowiązującemuprawuiwyrokowitrybunału,byłaraczejmałoreali-
stycznaiMożnapowiedzieć,iżrozziewmiędzyideologiązłotejwolności
imitemszlachcicaaobrazemrealnymkrajuwdobiepogarszającychsię
warunkówbezpieczeństwa,zwłaszczawokresie1648–1735,byłbardzo
wyrazistyiWistociepostępowanieszlachcica,nierazbardzoawanturni-
czego,zależałonarówniniemalwżyciupublicznym,jakiprywatnymra-
czejodstopniajegoedukacji,epoki,temperamentuikulturygeneralnej,
azwłaszczamożeodobliczaśrodowiska,bowiemwychowawczarolapra-
watraciławyraźnienaznaczeniui
Przywilejposiadaniamajątkówziemskichbyłodustawyz1496ride-
finitywniezawarowanydlaszlachty:ustawazakazywałamieszczanomku-
powaniadóbrziemskichiSzlachtaodkońcaXVwirozszerzałacorazbar-
dziejswojądomenębezpośredniozarządzanąprzezwłaściciela(folwark),
którączęściowouprawiałapracąsłużbyfolwarcznej,alewcorazwiększej
mierzepracąchłopapańszczyźnianegoiSzlachciczachowywałpełnię
władzypatrymonialnejwobecogółuchłopówżyjącychwjegodobrachi
Dodajmy,iższlachcicwXVIwi,chociażżadnaustawageneralnategonie
precyzowała,stałsięjedynymnaturalnymsędziąwobecchłopawswoich
dobrachiChłoppańszczyźniany,aczniebyłtraktowanyjakoosobapo-
zbawionawszelkichpraw,jednakżepraktycznie–odpoczątkuwiekuXVI
–najczęściejbyłglebaeadscriptus,niemającprawaopuszczeniaupra-
wianejziemibezzgodywłaścicielaiWsumiepozostawałnałasceniemal
