Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nieograniczonawładzaszlachcicapolskiegowjegoposiadłościach
13
ichposiadłościachiWtensposóbwieluprotestantówpodkoniecXVIwi
dążyłodonarzucaniaswojegoobrządkureligijnegoswoimpoddanym,
mieszkańcomdóbriNastępnieprzecieżwpierwszychdziesiątkachwieku
XVII,kiedytosynowieprotestantówpodwpływempropagandykontrrefor-
macyjnejwracalimasowonałonoKościołakatolickiego,zazwyczajwypę-
dzalizeswoichdóbrpastorakalwińskiegoczyluterańskiegoikorzystając
zprawapatronatunadmiejscowymKościołem,wprowadzaliponowniedo
niegokatolickiegoproboszczai
Każdyszlachcicosiadływswychdobrachpozostawał–wkażdym
razieteoretycznieiprawnie–równymnawetnajpotężniejszympolskim
magnatominiemiałobowiązkuuznawaniażadnegoautorytetuponad
sobąpozaprawemikrólem
10
iKróljednak,odkońcaXVIwi,niemiał
wielkiegowpływunażyciecodzienneszlachcicaiWistociewładzakróla
wobecszlachtybyłabardzoograniczona,amożliwościjakiegokolwiek
represyjnegodziałania,którebyłybylegalne,zdecydowanieniewielkiei
Możnapowiedziećzpewnąprzesadą,iżjedynymwyrazemniełaskikró-
lawobecdanegoszlachcicaczymagnatabyłouporczywepomijaniego
przynominacjachnaróżneurzędywpaństwie,honoroweczyrzeczywi-
steiCodoużyciaprzezwładcęaparatusądowegojakonarzędziarepre-
sji,takielegalnemożliwościwykluczałyjużprzywilejepierwszejpołowy
XVwi,zsłynnymprzywilejemneminemcaptivabimusnisiiurevictumi
Pewnepróbyarbitralnegodziałania,czytozakrólaKazimierzaJagiel-
lończyka,czyzaStefanaBatorego,zakończyłysiędefinitywnie,kiedypo
parusłynnychsprawachepokiBatorego(głośnasprawaZborowskich)
ustawaz1588ri,określającazasadyściganiacrimenlaesemaiestatis,
zdecydowanieograniczyłamożliwościwładcówwtymzakresie,itowod-
niesieniudozbrodnipolitycznej,którawcałejEuropieabsolutystycznej
byłaściganazniezwykłąsurowością
11
iDodajmy,iższczególnegwaran-
10TowłaśnieStanisławOrzechowskipisał(ogłiw1563ri)podadresemkróla:„Kró-
lu,niekażminicprzeciwkoprawu,niewinienemchciećwięcejnic,jednopodymne,
wojnę,atytułnapozwie,iniekarzymnie,anisądźocześć,aniogardłomoje,jedno
zradamikoronnymiurzędnie,nieustawiajnamięnowegonic,anipoboru,anistatutu,
bezzwolnieniamego,cóżkolwiekprzeciwkotemumotupropriouczynisz,idirritumest
etinaneiOświętaPolskonasza,owielebnawolnościgardłistatkównaszych!”–cytat
wedle:SiOrzechowski,Wybórpism,opriJiStarnawski,BNSiIiNr210,Wrocław–Kra-
ków–Gdańsk1972,si384i
11PorimojeuwagioproblemiecrimenlaesemaiestatiswartiptiFranciszekMinocki
(1730-1784)jakopisarzprawakarnego,w:„MiscellaneaJuridicazłożonewdarzeKaro-
lowiKoranyiemuwczterdziestoleciepracynaukowej”,Warszawa1961,si121–146i
