Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Szczechla,Kobiecatożsamośćwnarracji.ProzaYukoTsushimy
Kraków2007,ISBN978-83-233-2332-7,©byA.Szczechla&WUJ
15
Przedmiotembadańfenomenologiipercepcjijestświatrealny,przyczym
podstawowympunktemodniesienia,instancjąpodstawową,jestdlaniejpodmiot
doznający„tuiteraz”wobecnejchwilipostrzegania.Lingwistykawypowie-
dzi,zajmującasięzjawiskamijęzykowymi,badawypowiedźwtrakciejejtwo-
rzeniasię,uznając,że„wjęzykuiprzezjęzykczłowiekkonstruujesięjako
podmiot”3.Semiotycesubiektalnejzawdzięczamyteorięinstancjiwypowiadają-
cych,którażnicujetypyinstancjinaistniejącejakopodmiotyoraznie-
podmioty.Cechąszczególnąpodmiotujestzdolnośćsądzeniaotaczającegogo
świataijegozjawisk.Podmiotżyjeświadomieijestzdolnydorealizowania
swejwoli.Nie-podmiotnatomiastjestzdominowany,znajdujesiępodwpływem
jakiejśsiływewnętrznejbądźzewnętrznej,którasprawia,żereagujeinstynk-
townie,niesamodzielnie.Każdyznasistniejenaprzemianjakopodmiotinie-
podmiot,podobnieinstancjawypowiadającasięwutworzeliterackimmoże
zmieniaćterole.Taprzemiennośćcharakteruinstancjiwypowiadającejsięjest
cechą,októrejniewolnozapominaćwanaliziepostaci,gdyżświadczyojej
miejscuwświecie,ojejsposobieistnieniawnimijejrelacjizeświatemze-
wnętrznym.
Możnapowiedzieć,zgodniezkoncepcjamirozwijanymiprzezwspomnia-
nychbadaczy,żeczłowiekniemożeistniećbezzakotwiczeniasięwczasie
iprzestrzeni.Czasiprzestrzeństanowiąwięcpierwszeinajbardziejpodstawo-
weparametrytożsamości,naktórebędęzwracaćuwagęwswojejpracyztek-
stamiYūkoTsushimy.
WdzieleOsobiesamymjakoinnymRicoeuranalizujeżneaspektytożsa-
mości.Charakterystycznadlaniegodialektykatożsamościwyrażasięwopozy-
cjiidemipse.Tożsamośćidem(byćtym,czymsięjest),czyliinaczejtożsa-
mośćjakościowalubsubstancjalna,zakładaistnienieniezmiennegowczasie
substratu.Jegoustaleniejednakzawszebędziearbitralne,aarbitralnośćwyboru
możeprowadzićdoparadoksów.Możemyuznaćzaniezmiennysubstratna
przykładfenotyp,strukturę(np.statku)czyteżcharakterrozumianyjako
trwaładyspozycjadopewnegotypuzachowań,zakażdymrazemjednakwybór
tennarażonyjestnałatwąkrytykę.Tożsamośćipse(byćsobą=byćtym,kimsię
jest)jest,wedługRicoeura,takżekrucha,jeślinieujmiemyjejwkategorie
etyczne.Jejwarunkiemjest„zachowaniesiebie”cojestprojektemrozwijają-
cymsięwczasie.Sobąpozostajeten,ktoniezależnieodzachodzącychwnim
zmianfizycznychipsychicznychdochowujewiernościpodjętymzobowiąza-
niomwymaganieto,sytuującenaswobecsiebiesamego,aprzedewszystkim
wobec„innych”,przenosirozważaniaotożsamościwdziedzinęetyki.Naogół,
twierdziRicoeur,idemiipsedopełniająsięioddziałująnasiebienawzajem4.
Charaktermawpływnakształtirodzajdziałań,działaniezkoleikształtujecha-
3CytatzE.Benveniste’aprzytaczamzaprof.M.Nowotnąwwersjizanotowanejpodczassemina-
rium„Teoretycznepodstawytłumaczenialiterackiego”.Uwagiteoretyczne,dotyczącezagadnieńzwiąza-
nychzpojęciemtożsamości,powstałyzinspiracjitegożseminarium.Omawiającpodstawyrefleksji
P.Ricoeura,korzystałamtakżez:M.Kowalska,Wstęp.Dialektykabyciasobą[w:]P.Ricoeur,op.cit.
4P.Ricoeur,op.cit.,s.188–231.