Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Komisjaprawdyjakomechanizmsprawiedliwościokresutransformacji
transformacjęustrojowąprzebyływlatachsiedemdziesiątychXXwieku.Wlite-
raturzemożnarównieżodnaleźćanalizyposzukującemechanizmówsprawiedli-
wościokresutransformacjiwprocesachdemokratyzacjizachodzącychwstaro-
żytności(upadekdemokracjiateńskiejipowrótdoniejw411i403r.p.n.e.),
atakżeuzaranianowożytności(restauracjaweFrancjiwlatach1814i1815)16.
Zjawiskiemrównoczesnymdoprocesówdemokratyzacjistałasięzmiana
wpostrzeganiuprawczłowiekawstosunkachmiędzynarodowychipolityce
wewnętrznej.ZapunktzwrotnymożeuchodzićprezydenturaJimmy’egoCartera
(1977-1981)wUSA.WokresierządówRonaldaReagana,mimoutrwalania
logikizimnowojennej,naciskidotycząceprzestrzeganiaprawczłowiekabyły
wykorzystywanewpolitycezagranicznejzarównowstosunkudoówczesnego
blokuwschodniego,jakidokrajówAmerykiŁacińskiej17.
Pozakończeniuzimnejwojnyochronaprawczłowiekastałasięjednym
zgłównychdyskursówobecnychwstosunkachmiędzynarodowych.Konferencja
NarodówZjednoczonychwWiedniuw1993r.określiłaprawaczłowiekajako
powszechne,niepodzielne,współzależneiwzajemniepowiązane18.Zdrugiej
stronywybuchyprzemocyetnicznejwbyłejJugosławii(1991r.)orazRwandzie
(1994r.),zintensyfikowałypracęnadnowymimiędzynarodowymiinstrumentami
ochronyprawczłowieka,wtymnadmiędzynarodowymsądownictwemkarnym.
Napłaszczyźniekrajowejzawarunekpełnejdemokratyzacjisystemupolitycz-
negouznanoprzestrzeganieprzezpaństwoprawczłowieka.Ostatecznymcelem
transformacji-jakwskazywanonapoczątkulatdziewięćdziesiątychXXwieku
-miałastaćsięliberalnademokracja,respektującaprawamniejszości,zasady
państwaprawaiwolnośćjednostki.Nacisknaprzestrzeganieprawczłowieka
prawczłowiekadokonanychwokresierządówjunty.Poutworzeniurząduprzezpowracającego
zwychodźstwaKonstantynaKaramanlisa24lipca1974r.,wydanyzostałdekretamnestyjny
(nr519z26lipca1974r.),obejmującyswoimzakresemprzeciwnikówrządówwojskowych,ale
niedoprecyzowującykwestiiodpowiedzialnościczłonkówsiłzbrojnych.3października1974r.
ustawakonstytucyjnawyłączyłaczłonkówjuntyspodzakresuamnestiiiupoważniłasądapelacyjny
wAtenachdoprowadzeniapostępowańwodniesieniudorządówwojskowych.Najważniejszyzpro-
cesów,dotyczącydwudziestutrzechwyższychoficerów,członkówjuntywojskowej,oskarżonych
ozdradęstanu,zakończyłsię23sierpnia1975r.skazaniemichnakaryodośmiulatpozbawienia
wolnościdokaryśmierci.Zob.N.C.Alivizatos,P.N.Diamanouros,PoliticsandtheJudiciaryin
theGreekTransitiontoDemocracy,w:A.J.McAdams(red.),TransitionalJusticeandtheRuleof
LawinNewDemocracies,UniversityofNotreDamePress,NotreDame1997,s.33-51.
16J.Elster,ClosingtheBooksł,op.cit.,passim.
17W.Dobrzycki,StosunkimiędzynarodowewAmeryceŁacińskiej.Historiaiwspółczesność,
WydawnictwoNaukowenScholar”,Warszawa2000,s.376.Autorzwracauwagę,żewładzewoj-
skoweChiletrzymałysięustaleńznegocjacjizopozycją,podwpływemnaciskówadministracji
Reagana.Zob.szerzej:D.Altman,S.Toro,R.Pineiro,InternationalInfluencesonDemocratic
Transitions:TheSuccessfulCaseofChile,nCenteronDemocracy,Development,andTheRule
ofLawWorkingPapers”2008,nr86.
18Art.5,ViennaDeclarationandProgrammeofAction,WorldConferenceonHumanRights,
25czerwca1993r.,UNDoc.A/CONF.157/23.
