Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
publikacji,będącychrezultatemjedynierekonesansubadawczego,nieodzownewydaje
sięprzeprowadzeniedogłębnychanalitycznychbadańsłaborozpoznanegozagadnienia
KomisjiCywilno-WojskowychnaziemiachlitewskichibiałoruskichRzeczypospolitej.
Celemniniejszejpracyjestprzedstawienieprocesukształtowaniaifunkcjonowania
administracjilokalnejwWielkimKsięstwieLitewskimwokresieSejmuCzteroletniego.
Punktemwyjściaopracowaniasąostatniemiesiące1789roku,kiedypodjętodecyzję
opowstaniunowychorganówwładzyterytorialnej.Etapkońcowywiążesięzkampa-
niąwojenną1792roku.PodwzględemterytorialnympracaobejmujeobszarWielkiego
KsięstwaLitewskiegowgranicachpopierwszymrozbiorze,czylizwyjątkiemanekto-
wanychprzezRosjęetnicznychwschodnichterenówbiałoruskich.
Wybórproblematykibadawczejwynikazobecnegostanuzachowaniaksiągakto-
wychnowychzrębówadministracjipaństwowej.Wykorzystaniedostępnejbazyźródło-
wej,mimofaktuistotnegozdekompletowaniaaktówkomisji,zarównoumożliwiarekon-
strukcjęnajważniejszychkierunkówdziałalnościnowychorganówwładzywykonawczej
wterenieorazukazujeustosunkowaniesięzbiorowościlokalnychdozagadnieńreform
ustrojowych,jakiułatwiazrozumienierozwojuówczesnejmyśliadministracyjnejwkraju.
Prezentowanapraca,traktującaocałokształciedziałalnościKomisjiCywilno-Woj-
skowych,obejmujenastępującąproblematykębadawczą.Zakoniecznyzabiegnależy
uznaćzarysowanieuwarunkowańrozwojusieciadministracjilokalnej,kształtówjej
modelu,wtympodstawowychzasadfunkcjonowaniakomisjiorazichstrukturyorgani-
zacyjnej.Zewzględunaszerokizakresobowiązkówwładzterytorialnychistanzacho-
waniamateriałówźródłowychprzedmiotemniniejszychstudiówbędąteaspekty,naktó-
rychkomisarzekoncentrowaligłównyswójwysiłek.Należądonichnaprzykładakcja
przeprowadzeniapierwszychgruntownychspisówludności,umożliwiającychzbadanie
złożonejstrukturyówczesnegospołeczeństwa,lubwspieranieosadnictwa.Wpracyzo-
stanieporuszonakwestiapodejściakomisarzydoproblemubezpieczeństwaiporządku
publicznego,atakżedziałalnośćwzakresiesądownictwaiochronygranicypaństwo-
wej.Wydajesiękonieczneszczegółoweomówieniestosunkukomisjiporządkowychdo
problematykimiejskiej,wtympróbporządkowaniaprzestrzenimiejskiejlubwprowa-
dzeniaurządzeńprzeciwpożarowych,jakrównieżopiekispołecznej,stanusanitarno-
-higienicznegobądźszkolnictwa.Donajważniejszychzadańkomisjinależyzaliczyćich
działalnośćwdziedziniegospodarki,przedewszystkimrealizacjępostulatówpolityki
nansowejpaństwa,comiałobezpośrednizwiązekzrozbudowąarmii,awięcspraw-
nymściąganiempodatkówiczynnościamizmierzającymidousprawnieniasystemudo-
starczaniarekruta,kwaterunkuwojskowegoorazzaopatrzeniajednostek,stacjonujących
wposzczególnychregionachkraju.
Stanzachowaniabazyźródłowej,ustalonejwtrakciekwerend,pozwalasiępokusić
owyłonienieinnychpłaszczyznbadawczych,któreniewątpliwiezasługująnaodrębne
idogłębnepotraktowanie.Należątuwieloaspektowestudianatematdziałalnościkomi-
sjiposzczególnychwojewództwlubpowiatów.Dalszychbadańwymagająlicznewątki
ewolucjikomisjiporządkowych,wtymichstrukturaprawno-ustrojowa,składpersonal-
tewskimzlat1789–1792[w:]RzeczpospolitapaństwemwielunarodowościiwyznańXVI–XVIIIwiek,red.
T.Ciesielski,A.Filipczak-Kocur,Warszawa–Opole2008,s.143–146;tenże,Zdziejówpolitykibudżetowej
wWielkimKsięstwieLitewskimwokresieSejmuCzteroletniego[w:]WielkieKsięstwoLitewskie:polityka,
gospodarka,kultura,prawo,wyznania,Warszawa(pracazłożonadodruku).
9