Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Dziedzictworewolucji
25
swojąojczyznęwsposóbtakbarbarzyński”
.Bowydawałosię,żerozdzieranożywe
ciało;tymczasemkrajanotylkotrupa8.
Centralizacjaznaczniewyprzedziłarewolucję,stałasięprzecieżodwawieki
wcześniejfunkcjąnarastającegoabsolutyzmu.Cojednakparadoksalne,toona
doprowadziładopowstaniafenomenunluduParyża”
,któryzmiótłabsolutyzm.
Zbliżającasięwielkazmianastawiałazatemprzeddemiurgaminowych
czasówpotężnezadaniepołączeniatego,corozdzielone.Skorospołeczeństwo
znajdowałosięwstadiumdezintegracji,zachowującjedyniezdolnośćdobuntu
głodnych,musianooprzećsięnatymsprzeciwie,nawybuchurozpaczliwego
gniewu,aleusunięciejedynegozwornikaelementówpaństwamogłookazaćsię
tragicznewskutkach.Nowasytuacjawymagałaznalezienianowejpodstawy
stabilności.Niebyłojużkróla,arystokracjastraciłaswąuprzywilejowanąpo-
zycję,niewspominającofizycznymunicestwieniuwielujejczłonkówwokresie
terrorujakobińskiego,aKościółprzesunąłsiędosferyżyciaprywatnego.Jak
możnabyłowtakichwarunkachodzyskaćutraconąjedność,nieosuwającsię
ponowniewprzepaśćdespotyzmu?
Stałosięzatemoczywiste,żenowawładzabędziemusiałapodjąćdziałania
konsolidacyjne.Zaskakująceokazałosięprzytym,dojakiegostopniamechanizmy
zainicjowanewepocedawnegoporządkuzachowałyswążywotnośćwzupełnie
innychwarunkachpolitycznych.WAmerycerozwójwypadkówzarównoprzed
1776rokiem,jakipodczaswojnyoniepodległośćcharakteryzowałsięwiększą
łagodnością:unikniętodoświadczeniafeudalizmu,klerniebyłwbudowany
wstrukturęwładzy,asamazmianapolitycznadokonałasięszybkoiniepociąg-
nęłazasobąszalejącegoterroru.Mimotorównieżtamspołeczeństwouległo
odwiecznejpokusiespołeczeństwamądrychwilkówThomasaHobbesa:
Amerykanieuważają,żewkażdympaństwiewładzapowinnawywodzićsiębezpo-
średniozespołeczeństwa.Wszelakokiedywładzatakazostanierazustanowiona,
nieograniczająjejwżadensposóbichętnieprzyznają,żemaonaprawoczynić,co
tylkojejsiępodoba.(ś)
IdentycznepoglądyrozpowszechniająsięcorazbardziejwEuropieiprzenikają
nawetdonarodów,którezdecydowanieodrzucajądogmatsuwerennościludu.Na-
rodyteinaczejniżAmerykaniepojmujągenezęwładzy,alesamąwładzęwyposażają
widentycznecechy.Wszędziewięcsłabnieizanikaideawładzpośrednich.Ideapraw
przynależnychniektórymtylkojednostkomnagleznika,anajejmiejscepojawia
sięideawszechstronnejiwyłącznejwładzyspołeczeństwa.Ideatazakorzeniasię
iwzrastawrazzrównościąorazupodobaniemdoniejludzi.Rodzisięzrówności,
bypotemzkoleiprzyspieszyćjejpostępy.
WeFrancji,gdzieopisywanaprzezemnierewolucjazaszłanajdalej,poglądyte
całkowiciezawładnęłyumysłami.Przysłuchajmysięuważnienaszymróżnympar-
8
TocquevilleAlexisde,Dawnyustrójirewolucja,s.135-136.
