Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
RozdziałI.Polskikonstytucjonalizmijegoźródła
pisałnastępująco:nKonstytucjonalizmmajednązasadniczącechę;jestniąprawne
ograniczenienałożonenawładzępubliczną;jestantyteząarbitralnegorządzenia;jego
przeciwieństwemjestdespotycznawładzapubliczna,rządywolizamiastrządówprawa
[...]wszystkierządykonstytucyjnesązdefinicjirządamiograniczonymi”(Ch.McIlwan,
Constitutionalism:AncientandModern,Ithaca,NewYork,CornellUniversityPress
1947,przekładwłasny-M.B.).
Widaćzatem,żecytowanemusformułowaniubliżejdodeklaracjiideowej,aniżelidefini-
cjioddającejszczegółowoistotępojęcia.Ważnejestjednakdostrzeżenie,żeakcentujeono
poddaniewładzpolitycznychprawu,comilczącopodkreślapierwszorzędneznaczenie
konstytucji.Tłumaczytorównież,dlaczegopojęciekonstytucjonalizmusytuowałosię
początkowonapograniczuprawainaukpolitycznych.Zwłaszczateostatnie(wprze-
ciwieństwiedoprawakonstytucyjnego)nieskupiałysiętakintensywnienakwestiach
instytucjonalnych,leczpatrzyłyrównieżnakwestiebehawioralneirozmaiteteorie
zachowańspołecznychdeterminującychprzestrzeganiekonstytucji.
Jednymzczynnikówwarunkującychprzestrzeganiekonstytucji(rozumianejakoreali-
zowanienormkonstytucjilubpowstrzymywaniesięoddziałańprzezniązakazanych)
jestfakt,żeadresacijejnormpodzielająsystemwartości,jakiległujejpodstaw.Ztego
powoduobowiązywanie,interpretacjaiprzestrzeganiekonstytucjiniemogąabstraho-
waćodwarunkówspołecznychwpływającychnaaprobatęjejnorm.Brakkoherencji
wtymzakresiemożeskutkowaćodrzuceniemkonstytucjiprzezsuwerena(np.takich
przyczynposzukujesięwupadkusystemukonstytucyjnegoRepublikiWeimarskiej;we
francuskimprawiekonstytucyjnympodajesięsymptomatyczneprzykładystopniowego
rozdźwiękupomiędzypraktykąkonstytucyjnąanormatywnymwzorcemkonstytucji,
któregokulminacjąjestmniejlubbardziejgwałtownacałościowazmianatejostatniej,
wceluodrzuceniadotychczasowychpraktykustrojowych,np.wformieKartykon-
stytucyjnejz1830r.,KonstytucjiIIRepublikiz1848r.wXIXw.lubwodniesieniudo
ustawodawstwadelegowanegowkonstytucjachIViVRepubliki).
Zkoleiwprzypadkuadresatówjawnielubskrycieodrzucającychzwiązaniekonstytucją
musząistniećmechanizmyprzeciwdziałającelubniwecząceskutkinaruszeńporządku
konstytucyjnegozestronyzarównofunkcjonariuszyaparatupaństwa,jakipodmiotów
trzecich(wEuropietakizespółpoglądówuformowałsięprzedewszystkimwskutek
dojścianazistówdowładzy;funkcjonujeonpodnazwąndemokracjiobronnej”militant
democracy,StreitbareDemokratie,WehrhafteDemokratie).
Tenproblemdostrzeganojużuzaranianowożytnegokonstytucjonalizmum.in.wpiś-
miennictwieJamesaMadisona,któryjeszczeprzedratyfikacjąiwejściemwżycieKon-
stytucjiUSAnałamach48.esejuz1788r.opublikowanegowsłynnymcykluFedera-
listPapersprzestrzegałprzedpokładaniemzaufaniawnpapierowychbarierach”(ang.
parchmentbarriers)stawianychskłonnemudonaruszeńnduchowiwładzy”
.Podawał
