Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
RozdziałI.Polskikonstytucjonalizmijegoźródła
niemożeprzyznaćsobiewładzyrządzeniawydającarbitralnedekretysporządzane
pośpiesznie,jestonabowiemzobowiązanadowymierzaniasprawiedliwościiokreślania
uprawnieńpoddanychnamocyogłaszanych,obowiązującychpraworazpoprzezuzna-
wanychiupoważnionychsędziów.[...]Byuniknąćtychniedogodności,jakiezagrażają
ichwłasnościwstanienatury,ludziejednocząsięwspołeczeństwach[...]oddającałą
swąnaturalnąwładzęwstępującdospołeczeństwa,społecznośćzaśskładawładzęusta-
wodawcząwręceosób,któreuznałazaodpowiednieiktórymzaufała,żebędąrządzić
namocyogłaszanychpraw.Inaczejbowiemjejspokój,pokójiwłasnośćbędątaksamo
niepewne,jakbyływstanienatury”(§136).
Przewodniąideąbyłouczynienieprawotwórstwabardziejprzewidywalnym,aczkolwiek
motywacjąLocke)abyłapotrzebaochronyszerokopojętejwłasności.Wywarłotozresztą
dużywpływnapostrzeganiewłasnościwKonstytucjiUSA,aczkolwiekzwielowymia-
rowymiimplikacjami[nieobcychwcaledzisiejszemupojmowaniuprywatności,gdyż
Lockeuważał,iżnkażdyczłowiekdysponujewłasnościąswojejosoby”(§27)].Współ-
cześniepodkreślasięjednakuniwersalnąwymowętychpoglądów.Podobnysposób
myśleniaoprawiewiążącymwładzępojawiłsięrównieżwDuchuPrawMonteskiusza
(1689-1755),któryodróżniałmonarchierządzonezapomocątrwałych,ustalonychpraw,
oddespocjirządzonychnbezprawaireguł”
,leczwedlekaprysuwładcy.Jaksłusznie
stwierdzaPiotrTulejawspółczesnaidearządówprawa,umieszczanajużwklauzulach
państwaprawnegootwierającychtekstkonstytucji,nopierasięnatakichsamychwar-
tościachprzypisywanychprawu:powszechności,pewności,dostępności,przewidywal-
ności”
,aichzasadniczymźródłemnagrunciepolskimsąart.2,7i9KonstytucjiRP
.
Sformułowanierządyprawa(ang.ruleoflaw)zostałorozpropagowanewliteraturze
brytyjskiejpodkoniecXIXw.przezbrytyjskiegokonstytucjonalistęAlbertaVenn
Dicey)a(1835-1922),aczkolwiekwniecoinnymkontekście(jakorównadlawszystkich
odpowiedzialnośćwobecprawa;por.art.83KonstytucjiRP).Początkówkoncepcjipo-
szukujesięniecowcześniej,wuzasadnieniuwyrokuSąduNajwyższegoUSAz1803r.
wsprawieWilliamaMarbury'egoprzeciwkoJamesowiMadisonowi(5U.S.137,163),
wktórymstwierdzono,żesądymająkompetencjędoorzekaniaozgodnościprawa
zkonstytucją(judicialreview).PrezesSąduJohnMarshalluzasadniałwówczascelowość
takiegorozwiązania(adoceloworównieżprzypisanietejkompetencjiwładzysądow-
niczej)wrodzonącechąsystemurządówustanowionegowKonstytucjiUSA:rządów
prawa,anieludzi(wuzasadnieniuwyrokugovermentoflawszostałyprzeciwstawione
govermentofmen,zaśfederalnakonstytucjanzwykłymprawom”).Anglosaskakoncepcja
rządówprawawypływazinspiracjifilozofiąLocke)aizakotwiczeniarelacjispołecznych
wcommonlaw,zaśjejistotnymelementemjestposzukiwanieprawnonaturalnego
uzasadnieniaobowiązywaniaprawa.AmerykańskaKonstytucjaz1787r.miałazatem
pełnićfunkcjęłącznikapomiędzyprawemstanowionymaprawaminatury(prawemdo
życia,wolnościiwłasności)wysłowionymijużwDeklaracjiNiepodległości.Konstytucja
nieprzyznawałaprawzawartychwKarciePraw,leczjezabezpieczała.Amerykańska
