Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Pojęciekonstytucjonalizmu(MichałBernaczyk)
33
idearządówprawanigdyniefunkcjonowaławpróżniaksjologicznej,aczkolwieknie
gwarantowałakonstytucyjnychprawwszystkimludziomwrównymstopniuażdolat
60.XXw.(wystarczywspomniećotzw.antykanonieamerykańskiegoorzecznictwa
konstytucyjnego:niesławnymwyrokuSNz1857r.wsprawieDredScottprzeciwko
Sandfordodmawiającymochronyprawnejczarnoskórymlubprzyzwoleniunasegre-
gacjęrasowąwsprawiePlessyprzeciwkoFergusonz1896r.).
WEuropiekontynentalnejprocesformowaniasięideirządówprawaznalazłswoje
odzwierciedleniewkoncepcjipaństwaprawnego(państwarządzącegopoprzezprawo).
UosabiajązwłaszczaniemieckakoncepcjaRechtsstaatrozwiniętawXIXw.Wprzeci-
wieństwiedoangloamerykańskiejkoncepcjiprzybrałaonamocnoformalnycharakter,
oderwanyodjakiegośszczególnegosystemuwartości(cojednakzaczęłoulegaćzmia-
niepodrządamiKonstytucjiRFNz1949r.;niemieckierozwiązaniastałysięzresztą
istotnymźródłeminspiracjidlaPolskiprzytworzeniunowegokataloguzasadustrojo-
wychwtzw.noweligrudniowejz1989r.zmieniającejKonstytucjęPRL).Francuskim
odpowiednikiemniemieckiegopaństwaprawnegobyłoÉtatdedroit,aczkolwieksama
koncepcjauległanasyceniuochronąprawpodstawowychczłowieka,atakżepostrzegania
parlamentujakowyrazicielawolisuwerennegoludu.
Możemypowiedzieć,żewswejpoczątkowejfaziekonstytucjonalizmmanifestowałsię
wpostulatachpodadresemprawa,któremiałydośćneutralnezabarwienieaksjologiczne.
Współcześniespełnienietychkryteriówniestanowijużdużegowyzwania.Rządzenieza
pomocąprawawokreślonychliterąkonstytucjiprocedurachniemówijeszczenicotym,
jakisystemwartościmarealizowaćdziałalnośćprawotwórcza,niemazaśwątpliwości,
iżkażdakonstytucjazawierajakąśpodbudowęideologiczną.Tenproblemzręcznieujął
niesławnyCarlSchmitt(1888-1985)wswejskądinądikonicznejNauceokonstytucji
z1928r.,piszącotzw.idealnympojęciukonstytucji(wyodrębnionymzewzględuna
szczególnątreść):nRetorykawalkipolitycznejpowoduje,żekażdapartiauczestnicząca
wtejwalceuznajezaprawdziwątylkotękonstytucję,któraodpowiadajejpolitycznym
żądaniom[...].Wretorycemieszczańskiegoliberalizmumamydoczynieniazkonsty-
tucjąjedyniewtedy,kiedyzagwarantowanesąwłasnośćprywatnaiwolnośćosobista.
Wszystkoinneniejest«ustrojemkonstytucyjnym»,leczdespotyzmem,dyktaturą,
tyranią,niewolnictwemlubczymś,cookreślasięjeszczeinaczej.Wkonsekwentniemar-
ksistowskimmyśleniujestodwrotnie:konstytucja,którauznajezasadymieszczańskiego
państwaprawa,zwłaszczatędotyczącąwłasnościprywatnej,jestkonstytucjąpaństwa
gospodarczoitechniczniezacofanegoalboreakcyjnąfikcjąkonstytucji,tj.pozbawioną
znaczeniaprawnąfasadą,zaktórąkryjesiędyktaturakapitalistów”
.
Makabrycznedoświadczenienazizmuikomunizmu,którychkulminacjąbyłaludobójcza
IIwojnaświatowa,zrodziłopotrzebęzwiększonejochronyprawczłowieka.Wyrazem
tejpotrzebystałasięPowszechnaDeklaracjiPrawCzłowieka[przyjętaiproklamowana
jakorezolucjaZgromadzeniaOgólnegoONZ217A(III)z10.12.1948r.;jakomiędzy-
