Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Genezaiewolucjaustawodawstwakonstytucyjnego(ArturŁawniczak)
41
mian.Doszłozatemdoswoistejarystokratyzacjiustrojupolitycznego,cooznaczało,że
zrezygnowanowdużejmierzezeszlacheckiejdemokracji,potraktowanejjakoniezgodny
zwyznaniaminowożytnościsystemwładania.
ZgodniezpostanowieniamiUstawyRządowejwniższejizbieparlamentu,którejprzewa-
ganadSenatemoddłuższegojużczasubyłaewidentna,powinnizasiadaćreprezentanci
bogatejszlachty.KonstytuowanawpersonalnymwymiarzeprzeznichIzbaPoselska
znalazłasięwKonstytucjiprzedSenatemnjakowyobrażenieiskładwszechwładztwa
narodowego”oraznświątyniaprawodawstwa”
.Tworzylijąwskazaniprzezkorpuswy-
borczyprzedstawicieleposiadającychprawapolitycznepoddanych,którychznaczenie
ideowowzrosło,skorownajwyższymprawieprzypisanoNarodowiwszechwładztwo.
Trudnoniezauważyćwtakiejkonstrukcjiwpływumodnejfrancuskiejfilozofiiwjej
radykalnejwersji,uosabianejprzedewszystkimprzezRousseau,wyprowadzającego
władzępaństwowązpierwotnejoddolnejlegitymizacji,wyrażonejpodczaszałożyciel-
skiegozebranialudowegowpostaciumowyspołecznej,którejprzypomnieniemczy
teżumownympowtórzeniemmabyćnowożytnaspisanakonstytucja.Wefrancuskim
przypadkupowstałaonawskutekemancypacjirosnącegowpolitycznąsiłętrzeciego
stanu,używającegoodnowionegoiprzekształconegomediewalnegoparlamentary-
zmuwceluskrępowaniaabsolutnegowprzedrewolucyjnejrzeczywistościmonarchy.
WRzeczypospolitejbyłoinaczej,ponieważwładzakrólewskaniebyławniejsilna.
WRzeczypospolitejprzejawiającysięwUstawieRządowejnowożytnykonstytucjona-
lizmniebyłwymierzonywmonarszyabsolutyzm,któregowszakniebyło,leczraczej
wdemokracjęszlachecką,skutkującąsłabościązarównowładzyprawodawczej,jak
imonarszejegzekutywy.Porozumienietychdwóchośrodkówdoprowadziłodoich
wzmocnieniawskutekstworzeniaczerpiącejzangielskiejpraktykiifrancuskiejteorii
nowożytnejpostacirodzimejmonarchiikonstytucyjnej.
FrancuskąinspiracjęodnajdziemywzgodnymzdogmatemMonteskiuszapierwotnym
orazwtórnympodzialewładzy.Azatemoprócztradycyjnegonapolskimgruncieod-
dzieleniaSenatuodIzbyPoselskiejnapotykamyteżrozszczepienieegzekutywynaKróla
iStraż.Taostatnia-pozawyjątkiemwpostaciPrymasa-składałasięześwieckich
ministrówisekretarzy.Konstytuująoniorganstanowiącyzapowiedźwspółczesnej
RadyMinistrów.Oznaczato,żeKonstytucja3majaanonsujepojawieniesięwRzeczy-
pospolitejobecnegowniejdodzisiajparlamentarno-gabinetowegosystemurządów.
Formułatanieobejmujejudykatury,niebezpowoduokreślanejmianemtrzeciejwładzy.
Nieznaczytobynajmniej,żeustrojodawcaw1791r.ograniczyłswojezainteresowaniedo
legislaturyiwładzywykonawczej.Dążącdoopisaniawjednymakcieprawnymcałości
zinstytucjonalizowanejpaństwowości,nieomieszkałstwierdzić,żenwładzasądownicza
niemożebyćwykonywanaaniprzezwładzęprawodawczą,aniprzezkróla,leczprzez
magistraturynatenkoniecustanowioneiwybierane”
.Zwracauwagępodkreślenieod-
