Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Systematykapojęćzwiązanychzkosztamitransportu
13
Szerokorozumianeekonomicznekosztytransportuskładająsięzkosztówksięgo-
wychikosztówukrytychbranychpoduwagęzarównowanalizienapoziomiemikro-
ekonomicznym,jakimakroekonomicznym.Wujęciumikrokosztekonomicznywy-
konanianaprzykładprzewozusamochodowegoładunkuprzezjednoosobowe
przedsiębiorstwoprywatnenatrasieHelsinki–Lizbonaobejmujezarównoksięgowa-
newydatkipieniężnenaczynnikiprodukcjizakupionezzewnątrzprzezprzewoźnika
izużytewtymprzewozie,nieksięgowanynakładpracywłasnej(jakokierowcy
izarządcyfirmy),kosztyalternatywneprzedsiębiorcy(wobecmożliwościuzyskania
dochodówpozatrudnieniuwdużymkoncerniesamochodowo-logistycznym),jak
ikosztyzewnętrznezwiązanezuciążliwościątegoprzewoźnikadlaotoczenia.Wuję-
ciumakroekonomicznymkosztfunkcjonowanianaprzykładcałegosektoratranspor-
tusamochodowegoobejmujesumęksięgowanychkosztówwłasnychprzedsiębiorstw
działającychzarobkowoinawłasnyrachunekwtymsektorze,nieksięgowanenakłady
własneprzedsiębiorców,ichkosztyalternatywneorazinnekosztyukrytecałegosektora.
Opróczpodziałukosztównarachunkoweiekonomiczneistniejąinneichogólne
podziały,takiejaknaprzykładpodziałnakosztyprywatne(ang.privatecosts
7),koszty
zewnętrzne(ang.externalcosts
8lubnegativeexternalities),kosztyspołeczne(ang.social
costs
9)ikosztypsychiczne(ang.psychiccosts10),podziałnakosztypełne(ang.fullcosts11)
7Istotakosztówprywatnych(privatecost)winterpretacjianglosaskiejjestnastępująca:costin-curredin
theproductionprocessbytheproducer;includingtaxandprofitmarginsthatareanticipated(http://www.all-
words.com/word-private+cost.html).Thecosttoanindividualeconomicagent,suchasaconsumerorfirm,
fromanevent,action,orpolicychange.Contrastswithsocialcost.(http://www-personal.umich.edu/~alan-
dear/glossary/p.html).
8Kosztyzewnętrzneinterpretowaneprzykładowonastępująco:Externalcostsmanynegativeexter-
nalities(alsocalled„externaldiseconomies”)arerelatedtotheenvironmentalconsequencesofproductionanduse
(climatechange,congestion,etc.).Zob.:http://en.wikipedia.org/wiki/External_cost#Negative.External
costsisaconsequenceofaneconomicactivitythatisexperiencedbyunrelatedthirdparties.Zob.:TheFreeDic-
tionaryExternalityhttp://financial-dictionary.thefreedictionary.com/External+cost.
9Kosztyspołeczneobecnieinaczejrozumianeniżwpolskiejterminologiiekonomicznejsprzed
1990roku.Wterminologiimarksistowskiejkosztspołecznybyłokreślanyjakosumakapitału
stałego,kapitałuzmiennegoiwartościdodatkowej(c+v+m).Zob.np.:P.Małek:Ekonomikatransportu.
PWE,Warszawa1971,s.463.Współcześniekosztspołecznyrozumianyjestdwojako:1)jakosuma
kosztówprywatnychikosztówzewnętrznych,2)jakosynonimtylkokosztówzewnętrznych(ang.
socialcostsareincurredwhenactivityisdisplacedfromanormalorexpectedstateofaffairsintoanalternative,
usuallyless-desiredstateofaffairs).Wpolskiejterminologiidominujewęższainterpretacjapojęcia:to
szkodliwenastępstwaistraty,któreponosząosobytrzecielubspołeczeństwowrezultaciedziałal-
nościgospodarczejposzczególnychproducentówikonsumentów(gospodarstwdomowych).to
stratyiprzykrościponoszoneprzezludzinieuczestniczącychbezpośredniowprodukcji,konsump-
cjilubwymianiedanegodobraczyusługi.Mogąsięonewyrażaćsięwuszczerbkunazdrowiufi-
zycznymipsychicznymludzi,wzniszczeniulubzmniejszeniuwartościmajątkuiprzedwczesnym
wyczerpaniubogactwnaturalnych,deformacjikrajobrazu,zmianachklimatu,zakłóceniuśrodowis-
kaakustycznegoitp.Zob.:LeksykonPLACETkosztyspołecznesocialcostshttp://www.placet.
com.pl/index.php?mod=Leksykon&id=793&act=ViewHd&osCsid=b0.
10Pojęciekosztówpsychicznych(lubpsychologicznych)jestelementemkosztówukrytych(impli-
citcosts)lubkosztówspołecznych.Wterminologiianglosaskiejinterpretujesięjejakoasubsetofsocial
coststhatspecificallyrepresentthecostsofaddedstressorlossestoqualityoflifezob.:http://www.spiritus
-temporis.com/cost/private-vs-external-vs-social-vs-psychic-costs.html.
11Pełnekosztydanejdziałalności(fullcost)wzasadziesynonimemkosztówekonomicznych
(economiccosts).Wpublikacjachamerykańskichfullcoststeżdefiniowanejakosumainternal(private)
costsorazexternalcosts.Zob.:D.Levinson,D.Gillen,A.Kanafani,J.-M.Mathieu:TheFullCostofInter-
cityTransportationAComparisonofHighSpeedRail,AirandHighwayTransportationinCalifornia.Rese-