Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
jednoznacznie,aJ.Kondracki(1976,s.15)wręcz
przeciwstawnieniżzakładatoK.Ostaszewskapisze:
„Trudnojeststwierdzić,ktoporazpierwszyużyłstarego
niemieckiego
Landschaft
(krajobraz)jakoterminu
naukowego…”
ChoćjednakzasługiHumboldtawtejdziedzinie
sąolbrzymie,takgłębokozakorzenioneprzeświadczenie
opierwszeństwietegoniemieckiegobadaczaniejest
–najostrożniejmówiąc–wpełniprawdziwe.Zapewne
popularnośćmalarstwakrajobrazowegowrenesansie
sprawiła,żewXVIstuleciuAbrahamOrtelius
wniderlandzkimwydaniuatlasu
Theatrumorbisterrarum
mapyposzczególnychregionówokreśliłjako
besondere
lantschappen
(Besse2000).Aleczybyłonpierwszym?
Odpowiednikisłowakrajobrazpojawiałysię(wróżnych
znaczeniach)takżewpracachinnychgeografównadługo
przedHumboldtem.
NaczymwięcpolegawyjątkowośćpracA.von
Humboldta?JeszczepodejmującwyprawędoAmeryki
PołudniowejiŚrodkowej(1799–1804),byłon,podobnie
jakwiększośćówczesnychbadaczy,zafascynowany
gromadzeniemkolekcji,poszukiwaniemspecyfiki,
osobliwościiwiedzyszczegółowej.Stopniowojednakjego
poglądyewoluowały–wcorazwiększymstopniu
interesowałygoprawidłowościwśrodowiskufizyczno-
geograficznym3,szukanieogólnychpraw,poszukiwanie
związkówprzyczynowo-skutkowych.„Byłomoimcelem,
bywpojedynczychdużychgrupachrealnychprocesów
przyrodniczychodkryćprawainiepodważalnedowody
istnieniazwiązkówprzyczynowych”(„Kosmos”,t.5,s.9,
1862;cyt.zaBednarczyk2006).Zpojedynczych
łańcuchówprzyczynowychstarałsięontworzyćcałąsieć
przyczynowąnaróżnychpoziomachorganizacji
(Bednarczyk2006).Wobliczuzbliżającejsięśmierci,
świadom,żetworzydziełoswegożycia,Humboldt
zdecydowanieniechciał,byjego„Kosmos”stałsię
jeszczejednąszczegółowąencyklopediąprzyrodniczą.
Dlategoteżopisywanetambadaniaposzczególnych
powiązańniemiałynaceluwyjaśnieniaspecyfiki
