Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przyjętyzogromnymzaciekawieniem.Entuzjastyczniewitali
gomieszkańcynawetnajmniejszychwiosek;tłumytłoczyłysię
wokółniego,byusłyszećojegoprzygodach,alewwiększym
jeszczestopniupoto,abyposłuchaćopowieścionieznanych
krainach,któreodwiedził,iodziwnychzwyczajachludzi,wśród
którychmiałokazjężyć.Wszyscywciążsięzastanawiali,czy
surowaprostotażyciaowychdalekichludówniejestwartawięcejniż
wszystkienaszebogactwaikultura?Czyichinstynktyniesąlepsze
odnaszychcnót?
Pewienekskomunikowanyluterańskikapłan,Basedow[4],głupiec,
człowiekkłótliwy,pijak,słowem:istnakarykaturaLutra,twierdził,
żewymyśliłnowysystemszkolnictwa,któryzmieniłbyidee
izwyczajejegorodaków.Przedstawiłswójplanprostackim,ale
pełnymegzaltacjijęzykiem.Ogłosił,żejegocelemjestodrodzenie
nietylkoNiemiec,alecałejludzkości.Wtymceluwystarczy
postępowaćzgodniezjegoprostąmetodą,dziękiktórejwszyscy
ludzieosiągnęlibyoświecenieicnotę.WkrótcecałeNiemcybyły
poruszone.Książęta,ministrowie,szlachta,kupcy,sędziowieiwolne
miasta–wszyscygarnęlisiędowielkiegoodnowiciela.
Najpotężniejsimożniinajbardziejdystyngowanedamyzwracalisię
doBasedowazprośbamioradę.Setkimateknakazywałyswoim
dzieciomuczyćsięzjegoksiążek.Wszędzieopuszczonostare
niemieckieszkołyzałożoneprzezMelanchtona[5].Podnazwą
„Philanthropinon”Basedowzałożyłszkołęwyższą,którakształciła
reformatorówludzkości,rozkwitłanakrótko,apotemzniknęła.
Entuzjazmulotniłsię,pozostawiajączdezorientowaneizaburzone
umysły.Trudnosobiewyobrazić,bytegorodzajuczłowiekmógł
wywrzećtakpotężnywpływnaspołeczeństwo,gdybynieto,
żewrewolucyjnychczasachsiłainnowatorówniewypływaztego,
cosamiodkrywają,aleztego,coczęstozasprawąprzypadkuudaje
imsięodnaleźćwnamiętnościachszerokichmas.
Wiemy,żewprzededniurewolucjifrancuskiejwEuropieażroiło
sięoddziwnychbractwitajnychstowarzyszeń,zktórychjednebyły
całkowicienowymitworami,innezaśnawiązywałydodawno
zapomnianychnurtów.Znajdziemywśródnichzwolenników
