Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Czymjestkryminologia?
11
wkreowaniektóregozaangażowanesąpodmioty
oróżnych,sprzecznychinteresach(Błachut,2007).
Kryminolodzyikryminolożkitegonurtuprzyj-
mująrównież,żeprzestępcąmożebyćwzasadzie
każdy,wobeckogomechanizmyspołecznejkontroli
zadziałająizostanienadanamuetykietaprzestępcy
(Falandysz,1986,s.13).Najbardziejznanąteorią
ztegonurtujestteoriaetykietowania(nazywana
równieżteoriąnaznaczaniaspołecznego–labelling
theory),skupiającasięnaprocesieprzypisywania
etykietyprzestępcy.Jejkwintesencjęstanowitakie
otostwierdzenieHowardaS.Beckera(2009,s.13):
UDewiacjaniejestwłaściwościączynu,którypopełniła
jednostka,tylkokonsekwencjązastosowaniaprzez
innychregułisankcjiwobec«przestępcy».Dewiant
toosoba,którejzpowodzeniemprzylepionotęety-
kietkę;zachowaniedewiacyjnetozachowanie,które
ludzieokreślająwtensposób”.Nagruncietychteorii
uważasię,żeprawokarnejestjednymzelementów
sprawowaniawładzynadobywatelami,służącym
dojejutrzymywaniaidyscyplinowaniaobywateli,
zwłaszczatych,którychdostępdodóbrspołecznych
jestznacznieutrudniony(Foucault,2009).Prawokarne
jestUpodniesionądogodnościustawywoląklasy
panującej”(Falandysz,1986,s.16).Przedstawiciele
tegonurturekrutująsięgłównieześrodowisklewi-
cowych,wywodzącychsięzmyśliKarolaMarksa,co
wybrzmiewawichszczególnejczułościnaproblemy
nierównościspołecznych.Zdaniemprzedstawicieli
iprzedstawicielektegonurtuproblemprzestępczości
możnarozwiązać,zmieniającprawo(główniewkie-
runkudekryminalizacjizachowań,awięcpozbawienia
ichcharakteruprzestępstwaprzezustawodawcę)
orazsposóbjegostosowania(nabardziejsprawied-
liwy,równy)albopoprzezzniwelowanienierówności
społecznych,powiązanychzprzestępczością.Wśród
kryminologówradykalnychsątacy,którzywcałości
negująprawokarneiuważają,żekonfliktymiędzy
ludźmipowinnybyćrozwiązywaneprzeznichsamych,
bezingerencjipaństwa(NilsChristie),albotacy,
którzynegująistnienietylkoniektórychinstytucji
(np.więzień–ThomasMathiesen).
1.3.4.Teoriezintegrowaneidyfuzjanurtów
(zob.teżrozdz.5)
Współcześnieteorieibadaniakryminologicznerozwi-
jająsięwkierunkunurtówiteoriizintegrowanych.
Oznaczato,żewichramachdochodzidołączenia
różnych,wcześniejpowstałychteorii.Dziejesiętakdla-
tego,żepołączeniekilkuteoriimożestaćsięźródłem
bardziejszczegółowegoidokładnegowyjaśnieniazja-
wiska(Krohn,Eassey,2014).Naprzykładjednateoria
niedajesięzastosowaćdowyjaśnieniaprzestępczo-
ściwogóle,aledoskonalewyjaśniajedenjejtyp(np.
kradzieże).Wówczaswpołączeniuzinnąteoriądają
bardziejsatysfakcjonująceizupełnewyjaśnieniefe-
nomenukradzieży,natomiastżadnaztychteoriisa-
modzielnieniebyłabywstaniedoprowadzićdotak
precyzyjnychwniosków.Integracjateoriimożezacho-
dzićwróżnysposóbinaróżnychpoziomach:mogąsię
mieszaćichzałożeniaczyzakreszastosowania,jak
wewskazanymprzykładzie.Teoriemogąrównieżzo-
staćpołączonewpewienłańcuchwyjaśnieńalbołą-
czyćperspektywęjednejteoriiwypracowanąnapozio-
miemakrozperspektywąinnejteoriidotyczącejsfery
mikro(Eifler,2002,s.57–59).Nieostrożneintegrowa-
nieróżnychteoriimożejednakprowadzićdobłędów
logicznychprzywyjaśnianiuzjawiskspołecznych,takich
jakprzestępczość(Denzin,1978).
Tabela1.1stanowizbiorczezestawienieinformacji
onurtachwkryminologii(zob.s.12).
1.4.Działykryminologii
Nakryminologięmożnapatrzećrównieżzkilkuin-
nychperspektyw.Pierwszypodział,nakryminologię
teoretycznąiempiryczną,skupiasięnatym,czyrolą
kryminologiiorazkryminologówikryminolożekjest
tworzenieteoriidotyczącychgenezyprzestępczości,
czyichpraktyczna,empirycznaweryfikacjaprzez
prowadzeniebadań.Drugipodziałnafenomenologię,
etiologięorazprewencjęprzestępczościodnosisiędo
tego,czegodotycząrozważaniateoretyczneibadania
empirycznepodejmowanewobrębiekryminologii:
tylkoopisuzjawiskaprzestępczości(fenomenologia),
jegowyjaśnienia(etiologia)czyrównieżzagadnienia
redukcjiprzestępczości(prewencja).
1.4.1.Kryminologiateoretyczna
ikryminologiaempiryczna
Kryminologiazajmujesięzjawiskiemprzestępczości
nadwóchpoziomach:teoretycznymiempirycznym
(zob.ryc.1.9,s.12).Kryminologiateoretycznazaj-
mujesięopracowywaniemkoncepcjiteoretycznych
wyjaśniającychgenezęprzestępczości.Kryminologia
empirycznazajmujesiębadaniemrzeczywistości
społecznej,czyliustala,jakajestprzestępczośćiprze-
stępstwafaktycznie,kimsąprzestępcy,akimofiary
icojecharakteryzuje,orazjakfunkcjonujekontrola
społeczna,przedewszystkimformalna.
