Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KilkasłówoDKrytycepraktycznegorozumuD
7
zadaneniezależneodnas,zacoś,doczegostosowaćsiępowiniennaszrozum,lecz
rozumstawiasięnamiejscunaczelnym,aprzedmiotomkażesięwokółniego
obracać,stosowaćsiędoniego.Treść(materia)przedmiotutojeszcze-wedługKanta
-nieprzedmiotprawdziwy,brakjejjeszczeprawdziwieprzedmiotowejcechy,
koniecznościipowszechności,atęmożeonauzyskaćtylkoodnaszegorozumu,
którydziękiswymformomapriorycznymjestźródłemwszelkiejprzedmiotowo-
ści.Materiaprzedmiotu,tocopospolicieprzedmiotemnazywamy,niemaważno-
ściprzedmiotowej,koniecznejipowszechnej.Zaczynającodniej,niemożemymieć
nadzieidojściadozasadpowszechnieobowiązujących,gdyżopieramysięnaczymś,
cozależyodzmiennego,indywidualnegodoświadczenia.Tylkowychodzącznie-
zmiennej,powszechnejformyrozumowej,niezależnejoddoświadczenia,amaterię
poddającprawodawstwutejformy,możemyosiągnąćpoznanieprawdziwieprzed-
miotowe,możemystworzyćto,conaprawdęnamianoprzedmiotuzasługuje.
Dotyczytozarównopoznaniateoretycznego,jakipraktycznego,zarówno
przedmiotówprzyrody,jakimoralności.
Zasadniczybłądwszystkichfilozofów-etykównatym-wedługKanta-pole-
gał,żeszukalioniprzedmiotudlawoli,jejmaterii(treści),zamiastoprzećsięna
prawieformalnymrozumu,któremogłobytreśćtęrozpatrzyćkrytycznie,spraw-
dzić,czymożebyćonamateriądlawoliprawdziwiedobrej,czymożnatreśćtę
zadobrouznać.Konsekwencjąichmetodybyłempiryzm,awięcbrakpowszech-
nościzasadmoralnychprzeznichustanowionych.Bowiemwszelkiprzedmiot
(materia)woli,wyznaczonyniezależnieodmoralnegoprawa,możebyćtymprzed-
miotemtylkodlatego,żedziaławsposóbdodatninanaszązmysłowość,nanasze
uczucia;auczucie(wdanymwypadkuprzyjemności)jesttakzmienne,takzależne
odindywidualnościczłowieka,anawetodchwilowegojegostanu,żeniemożna
znaleźćprzedmiotu,którybudziłbyuczucieprzyjemnościzawszeiwszędzie.Czy
jakoprzedmiotwoliustanowimyszczęśliwośćczłowieka,jaktoczyniliepikurejczy-
cy,czyjegodoskonałość,jakchcielitegostoicy,zawszezachodzićbędąmiędzy
poszczególnymiludźmiróżnicezdańcodotego,cojestdlakażdegoznichszczę-
śliwościllubcozadoskonałośćkażdyznichuważa;gdyżkryteriumpolegaćtubędzie
naempirycznymodczuciu,któregocechąjestindywidualność,aniepowszechność.
Zaradzićtakiemuempiryzmowizasadmoralnychmoże-wedługKanta-tylko
formalizmetyczny.Tylkoformarozumowanieodnosisięzupełniedouczucia,gdyż
leżycałkowiciepozazmysłowądziedziną,awięcwniejtylkomożemyznaleźćko-
niecznośćipowszechność,cechującąaprioryczneprawarozumowe.Naczelnąza-
sadąpraktycznegorozumumożebyćtylkozasada,abywkażdejwybranejmak-
symiewolizawartybyłracjonalnypierwiastekpowszechnościjakoformatej
maksymy;praktycznyrozumwymaga,abykażdamaksymamoralnaodpowiadała
racjonalnejformieprawawogóle,tj.mogłabyćpowszechnieprawodawczą.Awięc
naczelnazasadamoralnościbrzmiećmusiwtensposób:nPostępujtak,żebymak-
