Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
I.Kant,Krytykapraktycznegorozumu
symatwejwolimogłazarazemuchodzićzazasadępowszechnegoprawodawstwaB.
Prawotoniewskazujewolibezpośredniożadnegocelu,żadnejmaterii,któraby
mogławywołaćuczucieprzyjemności,lecztylkonarzucajejmaksymomformę
prawa,którabędziekryteriumtego,czytreśćowejmaksymyjestmoralna,czy
teżniejest.Przypuśćmynaprzykład,żektośuważasięzaupoważnionegowpew-
nychokolicznościachdoniedotrzymywaniadanejprzezsiebieobietnicy.Abyprze-
konaćsię,czymaksymatakiegopostępowaniajestetyczna,należy-wedługKanta
-porównaćjąznaczelnymprawemmoralnym,zobaczyć,czymożestaćsięona
zasadąpowszechnegopostępowania,czyposiadaformęprawawogóle.Icóżsię
wnaszymprzypadkuokaże?Jeżeliniedotrzymywanieobietnicystałobysiępra-
wempowszechnym,wszelkaobietnicastraciłabyswąracjębytuimaksymanasza
unicestwiłabysamąsiebie,stałabysięsprzecznązsamąsobą3.Nienadajesięwięc
onadopowszechnegoprawodawstwa,jestniemoralna.Przezwzniesieniesię
ponadpotrzebyichceniaposzczególnychosobników,przezoderwaniesięod
wszystkiego,cozmysłoweipodmiotowe,przezapelowaniedopowszechnego
rozumu,nieuznającegosprzecznościaniwyjątków,chceKantzdobyćapriorycz-
nąnormęiuniwersalnekryteriummoralności,niezależneoddoświadczenia,
miejscaiepoki.
UstanowioneprzezKantaprawomoralneugruntowanejestwistocienaszego
rozumu,wypływaznaszejświadomościmoralnej,aniejestnamzzewnątrzna-
rzucone.Mysamisobieustanawiamy-wedługKanta-naczelnązasadęmoralności,
wyznaczającąkieruneknaszejwoli,samisobiestwarzamykategorycznyimperatyw,
nakazującybezwzględnie,asankcjiprawamoralnegonieszukamynazewnątrz
siebie,leczwgłębinaszegoducha.Źródłem,skądpłynąnakazymoralne,niejest
tupaństwo,jakchciałHobbes,niekościół,jakbytegopragnęlietycyteologiczni,
nietzw.opiniapubliczna-etykaKantaodrzucawszelkąheteronomię,jestnawskroś
autonomiczna:działającyosobniksamsobiedajezasadęswegopostępowania,sam
jestmoralnymprawodawcą.Leczpamiętaćtrzeba,żeniematuKantnamyśli
empirycznegoosobnika,istotypodległejzmiennymwciążskłonnościomipopędom,
leczowegolepszegoczłowieka,którytkwiwkażdymznas,owąrozumną,myślną
[inteligibilną-przypisredakcji]osobowość,homonoumen-tenjest-wedługKanta
-istotnymprawodawcąmoralnym,gdyżjestczystymrozumem:autonomicznycha-
rakteretykiKantaznajdujeswójwyrazwautonomiirozumu.
Rozum,źródłomoralności,niejest-wedługKanta-sługąinteresówzmysło-
wych,niejestdoradcą,wskazującymnajodpowiedniejsześrodkidlaosiągnięcia
szczęśliwości,uczącymprzyjemnościtrwałeprzedkładaćnadprzemijające,jaktego
wymagaliodniegoepikurejczycy.Jestoncałkowicieniezależnyodzmysłowości
3Wniektórychwypadkachmaksyma(niemoralna)możesięwprawdziebezsprzecznościutrzy-
maćjakopowszechna,leczmyniemożemychcieć,żebytakąbyła.Bardziejwnikliwaanalizatakich
wypadkówprowadzidokrytykietykikantowskiej,cowybiegapozazakresniniejszegowstępu.
