Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prolog
37
cywilizacyjnyzwiązanezdobroczynnymirządamipruskichwładcównależały
dostałychiwyraźnieakcentowanychwątkówpaństwowejpropagandy
28
.
Obcośćadministracjiiczęstodemonstrowanaarogancjajejprzedstawi-
cieli,próbyingerencjiwżyciepoddanychkrólananieznanąwcześniejskalę,
drobiazgowośćurzędowychprocedurorazichkoszty–wszystkotosprawiało,
żeurzędnicypruscy,znielicznymiwyjątkami,niemieliwiększychszansna
zdobyciesympatiiPolaków.JakzapamiętałprzebywającywówczaswWarszawie
Gajewski,zwykleniepojawialisięoniwwiększymtowarzystwie,Dunikając
ogólnegourąganiasięznich.Ktotylkomógł,płatałimpsoty,wcałymmieście
byłduchpolskiinienawiśćkuPrusakom”.Nawetjeśliuznamytęocenęza
niecoprzesadzoną,nieulegawątpliwości,żewowychczasachstosunkiPola-
kówzprzedstawicielamipruskiegoaparatuwładzynieobfitowaływprzykłady
fraternizacji.Prestiżuurzędnikówniewzmacniałyteżmieszczańskiraczejstyl
byciaorazniskieczęstopochodzeniespołeczne,niespotykanewczasachRze-
czypospolitej,gdynaurzędziezasiadałzwykleprzedstawicielznanegowoko-
licyroduszlacheckiego:DPolacy,nawykliłączyćznakomitośćroduiwystawną
świetnośćzwyższemidostojeństwamiiurzędamikraju,niemoglisięoswoić
zwyobrażeniemnaczelnikówrządowych,którzysięaniurodzeniem,anispo-
sobemżycia,anipowierzchownościąodpospolitychludzinieodróżniali”
29
.
WielumieszkańcówziempolskichwcielonychdomonarchiiHohenzol-
lernówpostrzegałozatemaparatwładzyjakoinstytucjęwrogą,narzucającą
własnezasady,drobiazgowąiarogancką–doskonałepodsumowaniefrustracji
mieszkańcazaborupruskiego,któremuDimięPolakawPrusakazmieniono”,
zawierawierszBonawenturyMałowieskiego:DWszystkojestobce,prawanie
rozumiem,/Płacę,leczzaco,powiedziećnieumiem./Aczsprawyniemam,często
płacękary,/Wypracowanebiorąmitalary./Różnemiczyniąodrządupytania,/
Szportleopłacam,aczbezprzekonania./Płacęsędziemu,chociażmnieniesądzi,/
NiemiecmniezdzieraiNiemiecmnąrządzi./[ś]Ssąnastak,jakssąpająki
muchy,/Ichcą,byPolakbyłniemyigłuchy”
30
.
PrzedstawianieżyciaDpodpruskimzaborem”wyłączniewkategoriach
narodowejopresjiibiurokratycznegokoszmarubyłobyjednakznacznym
uproszczeniem.Prusakówpodpewnymiwzględamimożnabyłozaakcepto-
wać,anawetcenićiwiązaćznimipolitycznenadzieje.Wprawdziewkręgu
polskiejelitynadalżywabyłapamięćozdradzieckiejpostawieFryderykaWil-
helmaIIwczasachSejmuWielkiegoiwojny1792rokuczyudzialewojsk
pruskichwtłumieniuinsurekcjikościuszkowskiej,alenapiętestosunkiBerlina
28P.Żbikowski,Wpierwszychlatachnarodowejniewoli…,s.318–319,327.
29F
.Gajewski,Pamiętnikipułkownikawojskpolskich…,s.19–20;F
.Skarbek,DziejeKsięstwa
Warszawskiego,t.1,Warszawa[1897],s.50;J.Czubaty,Zasada„dwóchsumień”…,s.227–228.
30Cyt.za:P
.Żbikowski,Wpierwszychlatachnarodowejniewoli…,s.313–314.
