Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prolog
39
nakazująceprzygotowanieszczegółowychraportównatematliczbyznajdują-
cychsięwposzczególnychczęściachWarszawydomówmurowanychidrew-
nianych,zamieszkanychiopuszczonych,ogrodów,placów,klasztorów,kościo-
łów,szkół,szynków,karczem,manufaktur,zwierzątgospodarskich,atakże
liczbyirodzajudostępnegosprzętuprzeciwpożarowego,profesjiuprawianych
przezmieszkańcówitp.
34
Wwieluzarządzeniachwydawanychprzezwładzepruskieistotnieuderza
doprowadzonaniekiedydogranicśmiesznościtroskaoszczegółowośćinforma-
cji.Niewydajesięjednak,bynależałowiązaćjąztendencjamitotalitarnymi
czydążeniemdoinwigilacjiśrodowiskpolskichiprzygotowywaniemakcjipre-
wencyjnychzapobiegającychwybuchomniezadowolenia–chybażeuznamy,iż
byłybyoneniemożliwebezinformacji:DUkogoiwielektoutrzymujekoni,ma
wołów,krów,świńikozów?”.Przekonaniem,żeniezbędnymwarunkiemrzą-
dówmądrychiskutecznychjestposiadaniedokładnychinformacji–niezbęd-
nychrównieżdoodpowiedniegorozłożeniaobciążeńpodatkowychiskutecznej
ichegzekucji–natematgospodarki,zasobówistrukturyludnościkierowałsię
zresztąjużSejmWielki,zarządzającprzeprowadzeniespisówludnościinieru-
chomości,czy–wpóźniejszymokresie–władzeKsięstwaWarszawskiego
35
.
Dążeniedozdobyciadokładnychdanychostaniekrajuwłaściwebyłowówczas
wszystkimrządomaspirującymdomiananowoczesnychioświeconych,choć
niewszystkieoddawałysięichzbieraniuzrównymjakpruskizapałem.Ociera-
jącesięogroteskęregulacjewsferachprodukcjiihandlu–choćbywspomniany
jużkrólewskizakazimportumetalowychsprzączek–byływynikiemprotek-
cjonizmu,którymkierowałosięwieleówczesnychgabinetów.Wieleinnych,
jakanegdotyczniebrzmiącezarządzeniadotyczącezewnętrznychoznakżałoby,
dowodząprzekonaniarządzącychokoniecznościwalkizprzesądami,naprawy
obyczajówicywilizowaniapoddanych,wgruncierzeczy–uszczęśliwianiaich
nasiłę.Przeświadczenieosilesprawczejwładzywykonawczejwtymzakresie
właściwebyłowielurządom,zwłaszczawoświeconychmonarchiachabsolut-
nych,niezbytwrażliwychnauczuciaiprzyzwyczajeniapoddanych.Niedości-
głymautorempodobnychprojektówudoskonalanialudziiobyczajówbyłcesarz
JózefII,alewartoprzypomnieć,żenawetwpołożonymnaperyferiachoświe-
conejEuropyMadryciew1766rokuwybuchłyzamieszkiwywołanezakazem
noszeniadługichpłaszczyikapeluszyzszerokimrondem.Jeślizatemwładze
pruskiewykazywałypewnąnadgorliwośćwdziedziniegromadzeniawiedzy
oróżnychsferachrzeczywistościipróbachjejregulowania,toodnajdywanie
34P.Żbikowski,Wpierwszychlatachnarodowejniewoli…,s.306–308.
35Por.np.Ł.Kądziela,MiędzyzdradąasłużbąRzeczypospolitej.FryderykMoszyńskiwlatach
1792–1793,Warszawa1993,s.41–42;S.Szymkiewicz,WarszawanaprzełomieXVIIIiXIXw.
wświetlepomiarówispisów,Warszawa1959,s.15in.
