Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
sięnaszjęzykojczysty.Najciekawszajestargumentacjatowarzyszącaocenierealizacji
fonetycznej:niechodzioto,żebyfonetykinormatywnejuczyćsięnapamięć;chodzi
oto,żebyfonetykęnormatywnązrozumieć.
1.1.Zbiórpolskichgłosek
Chociażniezawszejesttołatwe,głoskimożnawyodrębnićirozpoznać,oddzielić
oddźwiękówprzypadkowych-nieartykułowanych.Głoskinatomiastsądźwiękami
artykułowanymi,ponieważróżniąsiępewnymi,określonymicechami.Teróżnicesą
spowodowaneodpowiednimukłademnarządówmowy-właśnieartykulacją-który
zmieniasięzależnieodwymawianejgłoski.Klasyfikacjepolskichgłosek,omawiane
wpodręcznikachfonetyki,opierająsięnatychwłaściwościachartykulacyjnych.Tutaj
przedstawimytylkosyntezętychpodziałów.
Żebyscharakteryzowaćpolskąspółgłoskę,należywymienićażpięćjejcech.
Zależąoneodwzajemnegopołożeniaipracytakichnarządów,jakwiązadłagłosowe,
język,podniebieniemiękkieczywargi.Tecechydecydująobarwiegłoski,jejbrzmie-
niu.Otoichpodsumowanie:
1)Zewzględunaukładwiązadełgłosowychwyróżniasięspółgłoskidźwięczne
orazspółgłoskibezdźwięczne.
2)Zewzględunaudziałjamynosowejwwymowiewyróżniasięspółgłoskiustne
orazspółgłoskinosowe.
3)Zewzględunapołożenieśrodkowejczęścijęzyka3wyróżniasięspółgłoski
twardeorazspółgłoskimiękkie.
4)Zewzględunastopieńzbliżenianarządówmowy(rodzajartykulacji)wyróżnia
sięspółgłoskizwarto-wybuchowe(zwaneteżzwartymi),spółgłoskiszczelinowe,
spółgłoskizwarto-szczelinoweorazspółgłoskisonorne.
5)Zewzględunamiejsceartykulacjiwyróżniasięspółgłoskidwuwargowe,
spółgłoskiwargowo-zębowe,spółgłoskiprzedniojęzykowo-zębowe,spółgłoski
przedniojęzykowo-dziąsłowe,spółgłoskiśrodkowojęzykoweorazspółgłoskityl-
nojęzykowe.
Dopodstawowegozbiorupolskichspółgłoseknależą4:[b],[b’],[c],[ć],[Ć],[d],
[f],[f’],[g],[g’],[χ],[χ’],[k],[k’],[l],[l’],[m],[m’],[n],[ń],[ŋ],[p],[p’],[r],[s],[ś],
frekwencjęelementujęzykowegoidoceniająjakoprzesłankęzarównowopisie,jakiwoceniecoraz
większejliczbyzagadnieńszczegółowych:leksykalnych,składniowych,morfologicznychifonetycznych.
3Środekjęzykajestistotnypodczasartykułowaniaspółgłoseknazywanych-właśnie-środkowojęzy-
kowymi.Wszczegółowychopisachfonetycznychwyróżnionospółgłoskimiękkie(np.[ć],[ś],[ź]),spółgło-
skizmiękczone(np.[b’],[k’],[g’])orazspółgłoskipółmiękkie(np.[c’],[s’],[z’]).Różnicatkwiwstopniu
wysklepieniatejśrodkowejczęścijęzyka.Roboczowszystkietespółgłoskiokreślasięmianemmiękkich.
4Wtymzestawieniuzastosowanozapisfonetyczny,którylepiejniżortograficznyoddajenaturę
głosek.Dziękiniemujednemudźwiękowiodpowiadajedenokreślonyznakgraficzny.Ważnejestrównież,
żebyjednagłoskazawszebyłazapisywanawtensamsposób.Znakispozapolskiegoalfabetuodpowiadają
niektórymgłoskommiękkim,spółgłoskomzapisywanymdwuznakami,atakżespółgłoscebezdźwięcznej,
szczelinowejitylnojęzykowej[χ],którejwzapisieortograficznymodpowiadająliterahalbodwuznakch,
ijejmiękkiemuodpowiednikowi[χ’].Zgodnieztradycjąlingwistycznądźwięcznejspółgłoscewargowo-
-zębowejodpowiadaznak[v],ajejzmiękczonemuodpowiednikowi-znak[v’].Niezgodnieztradycją
16
