Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
lizopartychnaprzeciwstawieniukulturynaturze,definicjepersonalistycznewskazują,
żekulturajestprzekształcaniemnaturyzgodniezwolączłowiekadlajegodobraipo-
żytku.Tensposóbdefiniowaniakulturybędziecharakteryzowałwszelkieruchyhuma-
nistyczne,zwłaszczateopodłożuchrześcijańskim.
Definicjehumanistyczne,uwypuklającrolęczłowiekawkulturze,wskazujągłów-
nienazdolnościintelektualneorazabstrakcyjneczłowieka.Kulturaoznaczawolność
człowiekaijegozdatnośćdodowolnychcelów.Jesttotakżeumiejętnośćichformuło-
waniaorazokreślaniawyższychwartości.Kulturautożsamiaczłowieczeństwozderzo-
nezezwierzęcością–brakiemkultury.Tentypdefinicjiwyraźnieoddzielapojęcia
cywilizacjiorazkultury,którajestinterpretowanajakowewnętrznawartośćczłowieka
zderzonazzewnętrznympołyskiem–cywilizacją.
Definicjepanteistycznerównieżużywająkategoriiwolnościludzkiejdointerpreta-
cjikultury.Kulturajestdlaczłowiekawyzwoleniem.Praca,bardzosilnieakcentowana
wdefinicjachpanteistycznych,jestprzejściemczłowiekadoduchowościzarównona
gruncieosobniczym,jakispołecznym.Społeczeństwojestnajwyższąformąkultury,
apaństwonajwyższymwcieleniemduchaabsolutnego.Wtymmyśleniumożnasię
dopatrzyćniewątpliwieśladówfilozofiiHeglowskiej.
Definicjenaturalistycznekulturymająswekorzeniewmyślimarksistowskiej.Kul-
turapochodziodstrukturmaterialno-ekonomicznychijestodzwierciedleniembazy
ekonomicznejspołeczeństwa.Jednocześniejestreakcjączłowiekanaświatotaczający
orazucieczkąodświatazwierzęcego,atakżeekspresjąposzukiwaniakorzyści.Natura-
liścitwierdzą,żekulturajakowyrazniemożnościczłowiekaporadzeniasobieześwia-
temzewnętrznymjestswoistymsubstratembrakusiłyiwitalności.
Pierwszepytanie,któresięnasuwa,topytanie,czykulturęmożnarozpatrywać
wodniesieniudojednostki,czydospołeczeństwa.Trudnowyobrazićsobiekulturę
powstającąwoderwaniuodistnieniastrukturspołecznych.Spośródmnogościsyste-
mówfilozoficznych,wktórychkulturazajęłapoczesnemiejsce,najciekawszewyda-
jąsiętrzy.ZjednejstronysystemHeglowskiibędącywpewnymsensiejegokonty-
nuacją,aczkolwiekwzmienionejformie,marksizm,zdrugiejstronykoncepcjaTa-
ine’a.Człowieksprowadzonydoelementuspołeczeństwa,któreumiejscawiago
wświecieidajemuracjębytu,przeciwstawionyczłowiekowi,którystwarzaspołe-
czeństwo,któremasłużyćjegopotrzebom.SystemHeglowskiopierasięnatriadzie
duchasubiektywnego,obiektywnegoorazabsolutnego.Wrazzpowstaniemczłowie-
karozpoczynasięfilozofiaducha6.Ewolucjaczłowiekaprzebiegarównolegledo
rozwojusystemufilozofii:poziomantropologiitopoziomduszyzmysłowej,etap
fenomenologiiopisujeczłowieka,któryodświadomościprzechodzidorozumu,
iwreszcieetappsychologiiduchatoczas,wktórymczłowiekbierzetakżeodpowie-
dzialnośćzarozwójbytu.
Zbiorowywymiarludzkiegoduchakonstytuujenowypoziombytowy,opisanyfilo-
zofiąduchaobiektywnego.Obejmujeonapraworegulująceżyciewspólnoty,moral-
nośćodnoszącąsiędorelacjimiędzyjednostkamiorazetycznośćregulującąkwestię
moralnościspołecznej.Szczytemideiduchaobiektywnegojestpaństwo,wktórymto,
cojednostkowepowinnogodzićsięztym,coogólne.Odnajdywaniesięczłowieka
wspołeczeństwieHeglowskimodbywasięprzezmetafizycznąwędrówkęducha.Duch
6Powszechnaencyklopediafilozofii,t.III,WydawnictwoTowarzystwaśw.TomaszazAkwinu,Lublin
2003,s.276.
