Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HstorozofaserbskaIpołowyXXwekuarosyjskamyślrelgjna
33
mesjanistycznejiantypolskiej)
37myśliDostojewskiego38,aletakże„nacjonalistyczne-
goquasi-chrześcijaństwa”słowianofilówineosłowianofilów(chodzigłównieokon-
cepcjeorganiczno-organicystyczne,wyprowadzonąpozaeklezjologięideęsoborowo-
ściietnopsychologięnarodu)
39.Efektemasymilacjitychkoncepcjibędzie,zjednej
strony,m.in.utrwalenieżywotnegowkulturzeserbskiejdodziś(„słowianofilskiego”)
toposu,„zgniłejEuropy”(„BiałegoDemona”wwersjiVelimirovicia)
40,zdrugiejjed-
nak–próbawypracowanianaichpodłożuwłasnychkoncepcjihistoriozoficznych.
NiewątpliwienaszczególnąuwagęzasługujewśródnichideaTeoduliiinaroduserb-
skiegojakoTeodula(tj.sługi,aleteż„wybrańca-bogonoścy”)
41,autorstwaśw.bpa
Nikolaja,orazideaświętosawiajakofilozofiiżyciaiświętosawskiegoBogoczłowieka
42
jakoidealnegomodeluserbskiegoprawosławnegochrześcijanina,przedstawionaprzez
o.Justina.Jesttojużjednakproblematykawykraczającapozaramyprzyjętychwe
wstępieograniczeń,dotyczącychgronaomawianychmyślicieliserbskich.
Niespójna,eklektycznaspuściznamyślicieliserbskichpierwszejpołowyXXwieku
stanowiłaizpewnościąbędziestanowićdlaprzyszłychbadaczyniełatwymateriał
eksploracyjny.Aleteżmyślserbskategookresuprzybieraławielorakieodcienie–od
teistycznej(choćmożetylkowujęciuo.Justinadoskonalewiernejdoktrynieortodok-
sji),poprzezopcjeświatopoglądowopośrednie(wktórychproblemreligijnyujmowa-
nybyłwramyrozumowelub„zdroworozsądkowe”,bądźteżobojętnewzględemmy-
śleniateologicznego–bozaangażowanepolitycznieispołecznie,jednaknieobojętne
wobecBoga),poanty-iateistyczną.Dokonanytuwstępnyrekonesans,dotyczący
recepcjimyślirosyjskiej,potwierdzadośćdobrąznajomośćtejpierwszejwSerbiiiJu-
gosławiipierwszejpołowyXXwieku,wskazujejednakwyraźnienaświadome(lecz
niekiedytakżeujawniająceignorancjęserbskichfilozofów)–wybiórcze,anawet
„beztroskie”wręcztraktowanieniektórychkoncepcjimyślicielirosyjskich.Ujawniaon
także(obecnywświadomościzbiorowejSerbówjużodwiekuXIX)głębokoambiwa-
lentnystosunekdoRosji–niezmiennietraktowanejjako„ostojaigwarantortodoksji”,
aleteżjakorywalkawwalceobizantyjsko-słowiańskiedziedzictwo.Próbymocniej-
szegozaakcentowaniaswychdoświadczeńidokonańwobrębieprawosławnejekume-
ny–wdużejmierzewspieranekoncepcjamirodzimychhistoriozofów–niezmiennie
towarzysząSerbomodpierwszejpołowyXXwiekudodziś,alejesttojużproblem
wykraczającypozaramyniniejszychrozważań.
37Por.A.Walicki,Rosja,katolicyzmisprawapolska,Warszawa2003,s.120–151.
38PracefilozofównatematDostojewskiego:N.Velimirović,NičeiDostojevski(1912),o.Justin(Po-
pović),FilosofijaireligijaF.M.Dostojevskogo(1923),idem,Filosofskeurvine(napisaneprzedIIwojną
światową,wyd.1957)orazopracowania,wktórychopierającsięnamyśliDostojewskiego,autorzykon-
struująwłasnekoncepcje:N.Velimirović,Rečiosvečoveku(1920);Rečisrpskomnarodukroztamnički
prozor(1985).Por.o.Justin,PravoslavnaCrkvaiekumenizam(1974);idem,Svetosavljekaofilosofija
života(1954).
39Por.A.Walicki,Wkręgukonserwatywnejutopii.Strukturaiprzemianyrosyjskiegosłowianofilstwa,
Warszawa2002,s.3;G.Przebinda,OdCzaadajewadoBierdiajewa.SpóroBogaiczłowiekawmyśli
rosyjskiej(1832–1922),Kraków1998.
40Rečisrpskomnarodukroztamničkiprozor,s.136.
41N.Velimirović,SrpskinarodkaoTeodul[w:]Srpskizavet,Cetinje1996(wybór).
42Por.arhim.drJ.Popović,Svetosavljekaofilosofijaživota;idem,Nabogočovečanskomputu(1980);
Putbogopoznanja(1987).
