Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
9
obrazy.WswojejkorespondencjiWinckelmannmówiprzecieżwróżnychrejestrach-
piszewczterechjęzykach(niemieckim,włoskim,francuskim,łacińskim)doróżnych
korespondentów,zachowując,jakwskazywanobardzotrafnie,odrębnośćtonuiprofilu
stylistycznego8.Niemniejwlistach„ostatniegopoganinaEuropy”nastałezagościło
kilkatematów,któreprzeplatającsię,tworzątkaninęjegobiografii-zmyślonejipraw-
dziwej
9
.Dwaznichmająznaczenieleitmotivu,przyjaźńorazmiłość-uwielbieniedla
światastarożytnego.Sątowątki,któremieniąsięnajrozmaitszymiodcieniami-od
bardzouproszczonej,konwencjonalnejapologiicnotyiuczuciaprzyjaźni,dlaktórej
wzorcamiałabydostarczaćPlatońskapochwałaprzyjaźniierotycznegodążeniado
piękna(Fajdros,Uczta),poprzeznieustanneposzukiwanieprzyjaźniwświeciezain-
scenizowanychzachowań,ażpowyznaniahomoerotycznychpragnień-spełnionych
iniezrealizowanych-balansującychnakrawędziodwróconegowobecsamegosiebie
voyeryzmu10.Natymtlerozwijasiędrugitemat-wolność,wznaczeniuzarówno
indywidualnejsamorealizacjiiautoekspresji,jakiwolnościpolitycznejikulturowej.
Wątekwolności11uwydatniainnyjeszcze,poruszonyznakomiciewlistach,asłabiej
w„oficjalnych”tekstach,problemnierozerwalnegozwiązkupomiędzyżyciemwteraź-
niejszościaposzukiwaniemdlańodniesienia,legitymizacjiwhistoriistarożytnej,ina
odwrót-wpatrywaniasięwzwierciadlaneodbicieantycznejprzeszłościwautokreacji
własnegolosu-aprzynajmniejżyciaopowiedzianego.
8.KrótkoohistoriiedycjilistówWinckelmanna,obadaniachnadepistolografiąoświeceniowąiichznaczeniudla
analizyWinckelmanna(historiaepistolografiiXVIIiXVIIIstulecia,naśladowanieantycznychwzorów),atakżeoróż-
nychformułachwykorzystywanychprzezniegowkorespondencji(np.formalistuotwartego-Sendschreiben-jako
przykładwypowiedzinaukowej(mniejszerozprawyWinckelmanna,listy,którebyłypisanezmyśląoichpublicz-
nejlekturze)zob.K.Harloe,L.Russel,Lifeand(Love)Letters.LookinginonWinckelmann’sCorrespondence,
„PublicationsoftheEnglishGoetheSociety”,88:2019,nr1,s.2-7;K.Harloe,EroticAffinities:Winckelmannto
Usteri,w:„DearFriend,YouMustChangeYourLife”.TheLettersofGreatThinkers,red.A.Bronowski,London
2020,s.91-96;WaltherRehmtrafniepisze,żeWinckelmannwswoichlistachukazujesięjakowybitnySchrift-
künstler-trudnoniewspomniećostudiachWinckelmannanadstylempisarzyantycznychinowożytnychiada-
ptacjąpewnychnarzędziwkontekściedoskonaleniawłasnegojęzyka,którymasięstaćjednymzperswazyjnych
sposobówprzebudowyświadomościestetycznejNiemców-Winckelmannjakosamozwańczyisamoświadomy
praeceptorGermaniae.
9.Wybórlistówniebyłłatwy,zważywszynaograniczeniatejedycji,atakżerozmiaryepistolografiiWinckelmanna.
Zdecydowanosięzaprezentowaćtelisty,któreukazująosobowośćichautorawświetlejegobiografiijakomozol-
nejwędrówkinaszczytywkategoriach„powołania”,jakrównieżjegobadawczychzainteresowańidziałalności
wobszarzeuczonegośrodowiskabibliotekarzy,antykwariuszy,historyków,wreszciekontaktówzróżnymiadresa-
tamiodsłaniającychmitologięwzorowanejnaantycznychprzykładach„przyjaźni”.Osobnemiejsceprzypadalistom
doBerendisa,którenajpełniejchybaujawniająrysypsychologicznejautorefleksji„ostatniegopoganinaEuropy”,
ujętewramyliteracko-retorycznej,łagodniesięnarzucającejperspektywyopisu,izasługująnamożliwiepełną
ichprezentację.
10.Tenaspektomawiam.in.:W.Davis,QueerBeauty.SexualityandAestheticsfromWinckelmanntoFreudand
Beyond,WestSussex2010,s.8-18,24-34.
11.MaontakżeswojeznaczeniewkonstrukcjiestetycznychkonceptówiocenartystycznychWinckelmanna:zob.
E.Décultot,Freiheit:ZurEntwicklungeinerSchlüsselkategorievonWinckelmannsKunstverständnis,w:Aufklärung
undHofkulturinDresden,red.R.Kanz,Wolfenbüttel2013,s.219-233.
