Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
matykęprzecięćipowiązańmiędzyzagadnieniamiliteraturyorazpamięcikul-
turowej,stawiającmiędzyinnyminastępującepytanie:jeżelizarównopamięć,
jakiliteraturamajądoprzeszłościstosunekwybiórczy,obiedziałająselektywnie
izniekształcają,tojakirodzaj„prawdy”jestprzekazywany,gdynałożąsięna
siebie,jakirodzaj„prawdy”przekazujeliteratura,którajestpamięcią?Tymsa-
mymredaktorzyzbiorupodkreślająfakt,żechoćfunkcjaliteraturyjakonośnika
kulturyipamięciwydajesiędziśrzecząoczywistą,tojednaksposobybadania
tegoproblemuwcaleniesąjednoznaczniewypracowane66.
MarionGymnichzauważa,żezarównopamięćoraztożsamośćindywidualna,
jakizbiorowa,sąpodstawądosamoidentyfikacjijednostkiinarodu,czylizjed-
nejstronydoudzieleniasobieodpowiedzinapytanie„kimjestem?”,azdrugiej
„kimchcębyć?”.Dlategoteżpamięćoprzeszłychwydarzeniachmaolbrzymi
wpływnatożsamośćjednostki.Zprzeszłościzjednejstronykonstruowanajest
obecnaosobowość,zdrugiejzaśtworzonajestjejprojekcjawprzyszłośćpoprzez
planowanie,wyznaczaniesobiecelówitp.Takwięcnaprzykładosobychorena
amnezjęniesąwstanieodtworzyćswojejosobowości,żyjąchwiląbieżącą,nie
potrafiąteżmarzyćirobićplanównaprzyszłość67.
Wwiększościtekstówliterackichpowstałychdoczasówdrugiejwojnyświa-
towejmożnazazwyczajzauważyćprosteprzyporządkowaniezarównoautora,
jakiprotagonistów:przynależnośćdodanegonaroduwyznaczarównocześnie
identyfikacjęzkonkretnymkrajem,kulturąijęzykiem,najczęściejteżzjedną
religią.Dopierowczasachwspółczesnych,wdobiespołeczeństwcorazbardziej
wielokulturowych,następujewtymobraziewyraźnazmiana,corazrzadziejda
sięmówićospołeczeństwach,azatemiliteraturachhomogenicznych.
Tymczasemwprzypadkuliteraturyżydowskiej,wtymliteraturywjęzyku
jidysz,współzależnościnaród–język–kultura–religiabyłyodpoczątkubardzo
skomplikowane.Jedynymniezmiennymelementemjesttuprzynależnośćdona-
rodużydowskiego,różnesączęstozwiązkiiidentyfikacje,zarównoautorów,jak
iprotagonistówichdzieł,zkrajem,językiemikulturą,anawetreligią.Wtrak-
cietychrozważańniewolnozapomniećotragicznymirównocześniejedynym
wswoimrodzajumiejsculiteraturyjidyszwśródinnychliteratur.Jakjużwspo-
mniano,postrzeganieroliutworówliterackichwjidysztakprzezautorów,jak
iczytelnikówuległodrastycznejprzemianiepoZagładzie,stądteżzmianieuległy
zarównojejtreści,jakiśrodkiartystycznegowyrazu.
Drugawojnaświatowaoznaczała,podobniejakpierwsza,wstrząsizałamanie
dlapamięci.Wprzypadkunarodużydowskiegozałamanietobyłojeszczegłębsze
niżwinnychspołecznościach.Wwynikumasowegoludobójstwanićpamięci
66Por.LievenD’Hulst,JohnMilton(red.),ReconstructingCulturalMemory:Translation,
Scripts,Literacy,Amsterdam:Rodopi2000,s.1.
67Por.MarionGymnich,IndividuelleIdentitätundErinnerungausSichtvonIdentitätstheorie
undGedächtnisforschungsowiealsGegenstandliterarischerInszenierung,w:AstridErll,Marion
Gymnich,AnsgarNünning(red.),Literatur–Erinnerung–Identität:Theoriekonzeptionenund
Fallstudien,s.29–48,tus.34–35.
27
