Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
komunikatywnejzostaławwielumiejscachdrastycznieprzerwana,stądjeszcze
większąrolęuzyskałapamięćkulturowa,która,choćsamaponiosłaniepoweto-
wanestraty,musiaławypełnićpowstałąlukę68.
To,żeliteraturyniemożnatraktowaćwoderwaniuodjejspołeczno-historycz-
negokontekstu,żeoddziaływaniasąobustronne,wydajesiędziśrzecząoczywi-
stą.EugeniuszCzaplejewiczzauważa,żehistorycznieróżnesposobypostrzega-
nia,krytykiianalizyliteraturysąwynikiemścieraniasięstarożytnychpoglądów
ArystotelesaiPlatona.Poglądytegoostatniegowprowadzadoliteraturoznaw-
stwaMichaiłBachtin,napoetyceplatońskiejopierateżswojebadaniaStefania
Skwarczyńska.DlaCzaplejewiczarysująsięprzytymtrzy,szczególniedziś
interesującewątkinurtuplatońskiego,amianowicieprzekonanie,żeliteratura
jestoddziaływaniem,dialogiemorazideologią69.Tezataznakomiciewpisujesię
wteoriępostrzeganialiteraturyjakoczynnikazjednejstronyprzechowującego,
azdrugiejwspółtworzącegohistorię.
JaksłuszniezauważaGotthardWunberg,mniejwięcejodpoczątkuwiekuXIX
możnawyróżnićtrzyczynniki,którewzasadniczysposóbzmieniłyzagadnienia
pamięci,„Gedächtnis”,ijejprzywoływania,„Erinnern”.Pierwszedwa,rozwój
możliwościszybkiegopodróżowaniaorazprzekazywaniainformacji,doprowa-
dziłydozalewudanych,którychpojedynczejednostkiludzkieniesąwstanie
zapamiętać,ogarnąćiprzetworzyć.Trzeciczynnik,będącyniejakoodpowiedzią
68Zagadnieniapowiązańpamięciżydowskiejiliteratury,takżewkontekścieZagłady,badają
BettinaBannaschiAlmuthHammer,por.BettinaBannasch,AlmuthHammer,JüdischesGedächtnis
undLiteratur,w:AstridErll,AnsgarNünning(red.),GedächtniskonzeptederLiteraturwissenschaft,
s.277–295.OliteraturzejakomediumpamięcioZagładziepiszeEfraimSicher,por.EfraimSicher,
TheFutureofthePast.CountermemoryandPostmemoryinContemporaryAmericanPost-Holo-
caustNarratives,„History&Memory”,tom12,2,jesień/zima2000,s.56–91,natomiastżydowski-
miksięgamipamięcizajmująsięmiędzyinnymiweFrancjiAnnetteWieviorkaiItzhokNiborski,
por.AnnetteWieviorka,ItzhokNiborski,Leslivresdusouvenir.MémoriauxjuifsdePologne,Paris:
Gallimard–Julliard1983,wStanachZjednoczonychZacharyM.BakeriRosemaryHorowitz,por.
ZacharyM.Baker,BibliographyofEasternEuropeanMemorial(Yizkor)Books,NewYork:Jewish
GenealogicalSociety1992;RosemaryHorowitz,LiteracyandCulturalTransmissionintheReading,
Writing,andRewritingofJewishMemorialBooks,SanFrancisco:Austin&Winfeld,1998,wWiel-
kiejBrytaniiCyrilFoxiSaulIssroff,por.CyrilFox,SaulIssroff,JewishMemorial(Yizkor)Booksin
theUnitedKingdom:DestroyedEuropeanJewishCommunities,London:JewishGenealogicalSocie-
tyofGreatBritain2006orazwPolsceMonikaAdamczyk-Garbowska,AdamKopciowskiiAndrzej
Trzciński,por.MonikaAdamczyk-Garbowska,Żydowskieksięgipamięci,„Akcent”,3(93),2003,
http://free.art.pl/akcent_pismo/pliki/nr3.03/ksiegi.html(15.03.2007);MonikaAdamczyk-Garbow-
ska,AdamKopciowski,AndrzejTrzciński(wybór,opracowanieiprzedmowa),Tambyłkiedyśmój
dom...Księgipamięcigminżydowskich.
69Por.EugeniuszCzaplejewicz,Pragmatyka,dialog,historia,Warszawa:PWN1990,s.26.
WpierwszymrozdzialeswojejksiążkiautorporównujepoetykęArystotelesaiPlatona,omawiatak-
żebadaniaBachtinaiSkwarczyńskiejorazichimplikacjedlawspółczesnegoliteraturoznawstwa,
por.tamże,s.5–46.
28
