Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ouruchomieniezniszczonejprzezwojnęgospodarki,lecztakżeosca-
lenieodrębnychczęściodzyskanegopaństwa,któreprzezponadsto
lattrwaływróżnicującychjeporządkachpaństwzaborczych.Scale-
niedokonaćsięmusiałowkulturze.Służyłytemuiuniwersalne
wswejwymowieprogramy-manifestymłodych,iwielkiepracezmie-
rzającedoupowszechnieniaoświaty,rozwojunauki,ikulturalneru-
chyspołeczne,inicjowaneniekiedywcześniej,leczwDwudziestoleciu
formująceostatecznieswojeideoweiorganizacyjnezasady.Koncep-
cjaregionalizmu,głoszonaprzezOrkana,zweryfikowanauprogunie-
podległościprzezŻeromskiego,proponowałarozumieniekulturyna-
rodowejjakosumyodmianregionalnych,jakowspólnotyfimałych
wspólnot”.Innąkoncepcją,dyskutowanążywowDwudziestoleciu,było
powstawanieiwspieranieliteraturikulturfiklasowych”,międzyin-
nymiliteraturychłopskiejirobotniczej.Wiązałosiętościślezideolo-
giamidziałającychpartiipolitycznych,alemiałoisensogólniejszy.
Chodziłooto,bykulturanarodowaniewyrażałainteresówjednej
klasy,niebyłatylkoszlacheckaczymieszczańska.Zasadajedności
wwielościbudowałazrębykulturydemokratycznej.Ijesttojedno
znajważniejszychosiągnięćDwudziestolecia.Oceniająctenokres
w1946roku,MariaDąbrowskapisała:
Literatura20-leciakształtowałasiępodwpływemwagisprawspołecznych
ipodwpływemnajnowszychodkryćpsychoanalizy.Tenpierwszywpływpotęgował
wniej–odwiekówzresztąnaszejliteraturzewłaściwy–przerostraczejniżniedo-
sytzagadnieńspołecznych.Uderzałprzytymparadoks,żecelezasłabouwzględ-
nianeirealizowanewżyciu,takdużomiejscazajmowaływsztuceiliteraturze[...].
Literaturapolskabyłazawszeażdoznudzenialiteraturąspołeczno-wychowawczą,
azduchaswegoażdokrańcowejlewicowości–demokratyczną(Jakoceniamlitera-
turędwudziestolecia,fiTwórczość”1946,nr12,s.102–103).
Wprzewadzefunkcjispołeczno-wychowawczych,wniedostatku
refleksjipsychologicznejiegzystencjalnejwidziałaDąbrowskaprzy-
czynęniedorozwoju,fipośledniości”naszejliteratury.Mówiłatojed-
nakw1946roku,kiedynadliteraturąisztukąkrążyłojużwidmo
nowegozniewolenia.Nieuwzględniła–wocenieDwudziestolecia–
zasadniczejwłaściwości:wielkiegotruduunowocześnienia.Czas
żywiołowegomanifestowaniasięikodyfikowaniaruchówawangar-
dowychwplastyce,wmuzyceiwliteraturzeniepolegałtylkonawy-
mianietematów,narozszerzaniuobszaróweksploracji.Równieważ-
ne,amożenawetważniejsze,byłoposzukiwanienowychśrodków
wyrazu.Ekspresjoniści,formiści,fikapiści”(odgrupymalarzyzorga-
nizowanychwKomitecieParyskim),GrupaKrakowska(zwłaściwą
jejskłonnościądoabstrakcjonizmuisurrealizmu)poprzezposzuki-
waniawarsztatowerozszerzalipolaekspresji,budowalinoweśrodki
wyrazu.Najważniejszabyłaichróżnorodność.Toonapowodowała,że
12
