Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tradycję,swoją–nazwijmyto–fimasębezwładnościową”,decydującą
owiększejczymniejszejpodatnościnaprzemiany.Abyobjaśnićto
zjawisko,trzebaśledzićdziejeformartystycznychnaprzestrzenidłuż-
szegoczasu.OdlatczterdziestychXIXwiekuwkrytyceliterackiej
przepowiadanoupadek,kryzys,śmierćpowieści.Tymczasemprze-
trwaładodziś–ipowiedziećmożna,żemasięnieźle,choćoczywiście
jestinnaniżprzedstupięćdziesięciulaty.
*
Siedemdziesiątlatdziejówliteraturypolskiej,czasżyciatrzech,
anawetczterechpokoleńPolaków,wymagaujęciahistorycznego.To
jużnietylkonaszateraźniejszość,filiteraturawspółczesna”wjejenig-
matycznymznaczeniu,lecztakżeprzeszłość,wczęścizamknięta,wcho-
dzącawzakrestradycji.Trudnowyznaczyćścisłągranicęmiędzy
tym,cojestjeszczeteraźniejsze,aktywnewspółcześnie,atymcojuż
tylkoprzywołanezprzeszłości.PróbyperiodyzacjiliteraturyXXwie-
kuwywoływałyinadalwywoływaćbędąsporyidyskusje.Patrzącna
całośćpodkoniecXXwieku–znaczącewydająsiędaty:1918,1939,
1945,1989wyprowadzoneznaszejhistorii,którejednakniemuszą
wyróżniaćokresówzmianwkulturze,wsztuce,wliteraturze,ułat-
wiająwszakżeorientacjęwjejprzemianach.Zesporówikonfliktów,
zbieżącychdoświadczeńkolejnychpokoleńwyłaniasięinny,bardziej
szczegółowyporządek.Krytykaliterackautrwaliładodatkowozna-
czeniedat:1949,1956,1968,1976,1989.Mająoneznaczeniewprze-
mianachnaszejświadomości,wliteraturze,wsztuce,wyznaczająważ-
nemomenty,choćichobiektywneznaczenieniejestdziśjeszczewpełni
jednoznaczne.CzyrzeczywiścieuchwałyZjazduZwiązkuLiteratów
Polskichwstyczniu1949rokuwywołałygłębokązmianęwnaszej
literaturze,kulturze,decydowałyoprzyszłości,czyteżtworzyłyna-
skórkowąwarstwęhasełipostulatów,nigdywistociedokońcanie
zrealizowanych?Czywcałymżyciuspołecznymważniejszebyły
studenckieiinteligenckiemanifestacjezmarca1968roku,czyteż
krwawepogromyrobotnikównaWybrzeżuwgrudniu1970roku?Nie
chodziokwestionowanieznaczeniatychdoświadczeń,zwłaszczawin-
dywidualnychbiografiachtwórców.Cownichjestjednakintencjo-
nalne,subiektywne,acogłębokieiznaczącedlaprzyszłości?Może
ważniejszedlaliteraturybyłoto,żewlatach1968–1970wchodziło
wżyciespołecznepokolenietwórcówurodzonychpowojnie,dlaktó-
rychsamawojna,czaszagładyiniewyobrażalnychzbrodninależały
jużdohistorii,podobniezresztąjakdoświadczeniastalinizmu?
Odzyskanieniepodległościwroku1918,podługiejniewoli,było
spełnieniemdążeńnarodowych,proroctwimarzeńromantyków,
10
