Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zwybuchemwojnyzamykałasiękartahistorii,nietylkonaszej,euro-
pejskiej,leczglobalnej.Wyjściemztychkłopotówperiodyzacyjnych
stajesięwyodrębnienieokresu1939–1945jakoosobnegowdziejach
kultury.Jegoodrębnośćwynikanietylkozwydarzeńwojennych
wścisłymznaczeniu,lecztakżezezmian,wymuszonychprzezoko-
licznościhistoryczne,wsposobachjejfunkcjonowania.Literatura,sztu-
ka,niezależnieodswoichform,istniejewsensiespołecznymjakoprze-
kazinformacjiadresowanydoodbiorcy.Wwynikuwojnytenprosty
układuległwielorakimkomplikacjom.Literaturanatułactwie,two-
rzonaprzezwychodźcówzkraju,adresowanabyłaalbodożołnierzy
armiipolskichwalczącychnaZachodzieinaWschodzie,albodo
uchodźców,którzyopuścilikrajwewrześniu1939roku,albodoPola-
kównadawnychziemiachRzeczpospolitej,zajętychprzezZwiązek
Radziecki.WtymostatnimprzypadkumasowewywózkiPolaków
wgłąbRosji,egzekucjeiprześladowaniazniszczyłydawnewięzi
społeczne,zlikwidowałymożliwośćbezpośredniegooddziaływania
literatury.Ta,którapowstawaławZwiązkuRadzieckim,poddana
ideologicznejindoktrynacji,pełniłaprzedewszystkimfunkcjeagita-
cyjne.Byłtowięczakreszkoniecznościograniczonyiniejednolity.
Jednakżejeślizważyć,żedokrajuwlatach1944–1946powróciłoponad
5milionówludzi:zobozówkoncentracyjnych,łagrów,zprzymuso-
wychrobót,zarmiipolskichnaWschodzieinaZachodzie,towcześ-
niejliteraturanaobczyźniemiała–przynajmniejhipotetycznie–
wmiaręszerokikrągodbiorców.Dodaćtrzebatakżetych,którzypo-
zostalinaemigracji.Byłtojednakkrągstawiającyprzedsztuką,przed
literaturą,określonezadania–mobilizacjipatriotycznej,konsolacji,
zapobieganianarastającejnostalgii.Takicharaktermajączasopisma
polskiepowstającenajpierwweFrancji,późniejwAnglii(fiWiadomo-
ściPolskie”,fiTygodnikPolski”,fiNowaPolska”,fiMyślPolska”,fiDzien-
nikPolski”,fiPolskaWalcząca”,fiZielonySztandar”)iwStanach
Zjednoczonych(fiŚwit”,fiTygodnikPolski”,fiTygodniowyPrzegląd
LiterackiKołaPisarzyzPolski”).Swojeczasopismamiałaarmiapol-
skawalczącanaZachodzie(fiOrzełBiały”,fiDziennikŻołnierza”,
fiGoniecKarpacki”,fiSkrzydła”).Powstawałyamatorskieżołnierskie
teatry,radiostacjenadającewjęzykupolskim,wydawnictwapolskie
itd.Naziemiachzabranychpo17września1939rokuprzezZwiązek
Radzieckidziałałyprzezpewienczasteatrypolskie(Wilno,Lwów),
ukazywałysiępóźniejczasopisma(fiNoweWidnokręgi”,fiCzerwony
Sztandar”,fiWolnaPolska”),wyraźniepodporządkowaneradzieckiej
propagandzie.Walczącymżołnierzomtowarzyszył,powołanyw1943
roku,TeatrWojskaPolskiego.
19
