Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
accessusadauctores
(pogańskich)orazchrześcijańskich,omawianychwkolejnościnieuwzględ-
niającejchronologii.Nurtgramatykistarożytnejiśredniowiecznej,zw.enar-
ratioauctorum,redukowałhistorycznyaspektliteratury-mimoeksponowa-
niabiografiipisarzy,wysuwanychnapoczątekrozważańodziele.
Omawianieczytanychwszkoleutworówmusiałoodbywaćsięmetodycznie,
wedługustalonejkolejnościproblemów.Wnawiązaniudoformułowanejwre-
toryceantycznejlistytzw.circumstantiae,tj.okoliczności(czynu,zdarzenia),
obejmującejpytania(quis,quid,ubi,quibusauxiliis,cur,quomodo,quando)re-
spektowanosiedemlubteżczterykwestiewymagającerozwinięcia.Według
KonradazHirschaurozpatrywaniesiedmiukwestiibyłowłaściwościąkomen-
tatorówstarożytnych(antiqui),podczasgdykomentatorzyśredniowieczni
(moderni)uwzględnialitylkoczteryaspektydzieła,szczególnąwagęprzywią-
zującdoobjaśnianiaieksponowaniamoralnychsensówutworu,interpretowa-
nychwduchuchrześcijańskim.
Wpraktyceaccessusuwzględniałyróżnąliczbęzagadnień,pojawiającychsię
niezawszewtejsamejkolejności-przeważnie:poetaevita,titulusoperis,qu-
alitascarminis,scribentisintentio,numeruslibrorum,explanatio.Ichrozwinię-
ciebyłozazwyczajdalekieodrzeczowości;dotyczytozwłaszczavitaauctoris
-życiorysupisarza,aleteżnp.titulus-tytułudzieła,doktóregoobjaśnienia
stosowanoczęstoetymologie,niekiedyzupełniefantastyczne.Uwagateo-
retykówkoncentrowałasięprzedewszystkimnaintentioscribentis(zamia-
rzeprzyświecającymtwórcy),namateriaoperis(przedmiociedzieła)orazna
explanatio,enarratio(objaśnieniu),tebowiemskładnikiwywoduotwierały
drogędowłaściwejinterpretacjiutworu.
Możnawskazaćdwaróżnejakościowokierunkiinterpretacji.Pierwszy-spro-
wadzałsiędosformułowaniamoralnegopożytkupłynącegozlektury;taki
sposóbobjaśnianiatreścidotyczyłnajczęściejdziełpogańskich,usprawiedli-
wiającniejakoichobecnośćnaliścieobowiązkowychlekturszkolnych.Otonp.
wanonimowymAccessusczytamyoRemediaamorisOwidiusza:
Materiątegodziełasąmłodzieńcyidziewczętaopanowaneniedozwolonąmiłością.In-
tencją-podaniepewnychwskazań,jaksięodnieprawejmiłościuwolnić.Powodem-
abyuwikłaniwniedozwolonąmiłośćmoglisięzniejwyrwać,aci,cojeszczewniąnie
wpadli,umielisięoduwikłaniawniąustrzec.Utwórnależydoetyki.
(przeł.M.Brożek)
Drugikieruneknawiązywałdoprocedurhermeneutycznychwykształconych
wobrębieegzegezybiblijnejizmierzałkuodsłanianiunznaczeniagłębokie-
go”skrytegoświadomieprzezpisarzapodosłoną(subvelamine)fabułylubob-
razu,posiadającychsweliteralneznaczenie,łatwedouchwyceniawlekturze.
Dotyczyłotozarównodziełpogańskich(np.EneidyWergilisza),jakiutworów
tworzonychprzezautorówchrześcijańskich(np.PsychomachiiPrudencjusza).
WprzypisywanymBernardowiSilvestriszTours(zm.1159)accessusdoDenup-
tiis...MarcjanusaKapelliznajdujemyteoretyczneuzasadnienietakichprocedur
interpretacyjnych:
Rodzajwykładu:obrazowy(figura).Wykładobrazowy-tosposóbmówieniazwanyzwykle
osłoną(involucrum).Tenzaśjestdwojaki:dzielisięnaalegoryczny(allegoria)orazukryty
(integumentum).Alegoriatomowakryjącapodopowieściąhistorycznąsenswłaściwy
4
