Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
akrostych
autora.Akrostychystanowiłyodmianępoezjifiguralnej(→carminafigurata),
zw.teżpoezjąkunsztowną(poesisartificiosa);wśródinnychodmiantakiejpo-
ezjicieszyłysiępopularnościąwśredniowieczueuropejskim.
Wkulturzechrześcijańskiejtechnikazaszyfrowywaniaimionlubcałychha-
sełwutworze(bądźwodpowiadającychsłowomwyobrażeniachgraficznych)
wiązałasięzpraktykamipierwotnychgminwyznawców,doznającychprześla-
dowańzestronywładzrzymskich.Rozpowszechnionynp.ówcześniewśród
chrześcijanobrazowysymbolrybybyłodpowiednikiemgr.słowaichthys,in-
terpretowanegojakoakrostychpełnegotytułuZbawiciela:IesusChristosTheu
hYiosSoter(JezusChrystus,SynBoży,Zbawiciel).
Akrostychyzyskałypopularnośćwśródpoetówchrześcijańskichschyłkusta-
rożytności.Kommodian(III-Vw.?)pozostawiłdwieksięgiutworówtegoro-
dzaju,zatytułowaneInstructiones.Równocześnieznimlubniecowcześniej
układałakrostychyPubliusOptatianusPorfirius(IVw.),czytanynapocząt-
kuIXw.przezpoetówdworskichKarolaWielkiego,którzyzaczęligonaśla-
dować,rozwijajączwłaszczaulubioneprzezOptatianusaodmianypoezjifigu-
ralnej(pisanejwtakisposób,żegraficznyukładsłówodpowiadałplastycznym
wyobrażeniompostacilubprzedmiotów).Akrostychybyłyniezmierniepopu-
larnewłacińskiejpoezjieuropejskiegośredniowiecza.
WPolscetechnikąwkomponowywaniawutworyswychimionposługiwa-
lisiępoeciłacińscyXIViXVw.,odsłaniającwtensposóbautorstwopieśni.
Poeta→JanŁodziazKępy,biskuppoznańskiwprowadzałdoswychutworów
akrostychIOHANNESPRESULPOSNANIAE.Innypoetałaciński→Adam
ŚwinkazZielonej,kanonikgnieźnieński,anastępniekatedralnyorazsekretarz
królewskiużywałakrostychuADAMSVINCADEZELONA.Dworskipoeta
iprozaik→StanisławCiołekumieszczałwswychsekwencjachakrostychSTA-
NISLAUS.InnypoetaXVw.→MarcinzeSłupcynpodpisywałsię”wswych
utworachMARTINUSDESLUPCZA.
Technikaakrostychubyłapopularnawśródpoetówbernardyńskich.Najwybit-
niejszyznich→WładysławzGielniowaużywałakrostychuIESUSCRISTUSMA-
RIALADISLAUS,swojeimięumieszczającpowezwaniudoChrystusaiMarii.
LITERATURA
▶
LM,IV
,s.441-443(D.Schaller,Figurengedichte);SLS,s.19-20(S.Nieznanowski;s.718-723;
T.Michałowska,Poezjakunsztowna-poesisartificiosa);SRGL,s.1-2(M.Grzędzielska);
STL,s.19(A.Okopień-Sławińska).
„Cantandocumcitharista”.WpięćsetlecieśmierciWładysławazGielniowa,red.R.Mazurkie-
wicz,Warszawa2006.
GhellinckJ.de,L
)EssordelalittératurelatineauXIIesiècle,Bruxelles1955.
HaeberlinK.,Carminafiguratagraeca,Hannover1877.
KowalewiczH.,Zasób,zasięgterytorialnyichronologiapolsko-łacińskiejlirykiśredniowiecz-
nej,Poznań1967.
ŁanowskiJ.,Kunsztownedziwactwa,nFilomata”361(1984),s.164-175.
MarcusR.,AlfabeticAcrosticsintheHellenisticandRomanPeriod,nJournalofNearEastern
Studies”6(1947),s.109-115.
MichałowskaT.,Staropolskateoriagenologiczna,Wrocław1974,s.158(hasło:Acrostichon).
MichałowskaT.,Średniowiecze,Warszawa1995,s.403-404.
MichałowskaT.,„Poezjakunsztowna”(poesisartificiosa),w:Słownikliteraturystaropolskiej,red.
T
.Michałowska,Wrocław1998,s.718-723(tuliteraturaprzedmiotu;wyd.1:1990iwyd.nast.).
NorbergD.,Introductional)étudedelaversificationlatinemédiévale,Stockholm1958.
10
