Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
powstawania.Jejefektemsąmiędzyinnymi:utworzonyw1936rokuobózwSach-
senhausen(wmiejscedotychczasistniejącychlagrówwOranienburguiEsterwegen),
powstaływrokunastępnymKLBuchenwald(zamiastobozówwLichtenburgu,Son-
nenburguiBrandenburgu),założonewroku1938obozyFlossenbürg,Mauthausen
(wprzyłączonejdoRzeszyAustrii)orazNeuengamme(początkowojakopodobóz
Sachsenhausen).Wroku1939utworzonoobózdlakobietwRavensbrück.Pojęcie
nobozukoncentracyjnego”(jakomiejscaodbywaniaSchutzhaft)odnosiłosięwówczas
jedyniedoobozówBuchenwald,Dachau,Flossenbürg,Mauthausen,Sachsenhausen,
Ravensbrück.Liczbatychnpaństwowychobozów”wkrótcewzrośnie.
Tymczasem28sierpnia1939roku,wzwiązkuzplanowanymuderzeniemnaPolskę,
szefGłównegoUrzęduBezpieczeństwaRzeszyReinhardHeydrichwydałokólnik,
nakazującyzwiększeniezadańdlaistniejącychobozówkoncentracyjnych-przygoto-
waniesiędoeliminacjicałychgrupspołecznychinarodowychuznanychzanniepożą-
dane”.Takotowprzeciągukrótkiegoczasuniewinnie,anawetmilebrzmiącenazwy,
jaknaprzykładBukowyLas(Buchenwald),zaczęłytrwożyć,aniektóreoznaczone
nimimiejscaurosłydorangibohateraliterackiego.
1.2.Źródławiedzyolagrach(wczesne)
Wpierwszymokresiefunkcjonowanianiemieckichobozówkoncentracyjnych
istnienieichbyłofaktemjawnym,wielokrotnieomawianymwprasiehitlerowskiej95.
Byłyto,rzeczjasna,wersjeoficjalnetego,czymobozytebyływistocie.Obrazlagru
bliższyprawdy,niedostępnyjednakszerokiemukręgowiodbiorców,wyłaniałsię
stopniowoprzedewszystkimwwynikuosobistychkontaktówwięźniówzrodzinami,
początkowodozwolonych,jakkolwiekniedlawszystkich,atakżedziękiichkontaktom
zludźmiwolnymi,doktórychdochodziłozwłaszczapodczaswychodzeniadopracy
pozaterenobozu(wpierwszymokresieistnienialagrówzatrudnienieznajdowało
jednakstosunkowoniewieluwięźniów).Dośćszybkowszakżemożliwościtezostały
ograniczone,zredukowanedominimum.(Ponownykontaktzludnościącywilnązostał
nawiązanydopierowlatach1942-1943,kiedywięźniówzaczętomasowokierować
dopracywprzemyślezbrojeniowym).Niekiedy(częściejdopieropodkoniecwojny)
informacjeodwięźniówprzenosiliniektórzyczłonkowiezałogiobozowej,powodo-
waniraczejkorzyściamimaterialnymianiżeliwspółczuciemczysympatiądlawięźnia
(choćzdarzałysięitakieprzypadki).Czasamiinformacjezobozuprzesyłanowcenzu-
rowanychlistachdorodziny,zapisanemiędzywierszamiatramentemsympatycznym
(moczem).Wydatnyudziałwprzekazywaniuinformacjimiała,powstaławkrótcepo
przejęciuwładzyprzezHitlera,siatkakontaktowaorganizacjiantyfaszystowskich.
Działałaonadośćsprawniewlatach1933-1934;następnieuległarozbiciuwskutek
aresztowań.(Niezwyklesprawnąsiatkękontaktowązorganizowanoponowniedopiero
wlatachwojny,raczejwobozachusytuowanychnaziemiachetniczniepolskichniż
95
KorzystamtutajprzedewszystkimzustaleńzawartychwmonografiiKrzysztofaDunin-Wąsowicza
Ruchoporu...(zwłaszczarozdz.Łącznośćiprzepływinformacjimiędzyobozamiaświatemzewnętrz-
nym,s.155-180).
32
