Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
sięrównieżimieniemHolokaustu5,jegosynekdochą.Najpierwjednak-byłfaktem,
bezpośredniodoświadczanym.
WprawdzieRyszardNyczprzypomina,żedoświadczeniejestrezultatemkonfron-
tacjiświadomościzeświatem,pojęciowymopracowaniemchaosubodźcówiwrażeń,
któredziękitemuzasadniczojesteśmywstaniewyrazić,uporządkowaćiprzeka-
zaćjęzykowo6,mimoto-zewzględówheurystycznych-pozostanęprzyformule
nbezpośredniości”,określającniąfaktycznezetknięciesiękonkretnegoczłowieka
zhistorycznymkonkretem:lagrem.Takrozumianejbezpośredniościdoświadczenia
odpowiadałobywtymprzypadkujednozeznaczeńleksemundoświadczenie”,definio-
wanejakondoznanie”,wskazującenafazępsychocielesnej(przedewszystkimjednak
zmysłowej)nrejestracji”efektuzetknięciasięzeświatem(np.doznaniebólu,głodu,
poniżenia).nDoświadczyć”tojednaktakże-nawiązujętudoanalizypolaseman-
tycznegondoświadczenia”,dokonanegoprzezNyczawinnymjegoszkicu7-npoddać
próbie”(dawniejteżndoświadczyćsię”wsensie:npoddaćsiebiepróbie”,nprzekonać
siebieoczymś”).Lagerbardzoczęstoujmowanybywawłaśniejakowystawienie
(się)nakontaktzeświatemnieprzewidywalnym,niebezpiecznym,dotkliwym,któ-
regoinnośćmoże,choćniemusi,zostaćwyraziścieskonceptualizowanaiwyrażona.
Dzisiajznaczeniemprymarnymndoświadczenia”jestogółwiedzynabytejwciągu
życiajednostki,anawetcałejludzkości,wiedzaożyciuiludziach,praktyka,wprawa.
Towłaśniestądwywodzisię,wcaleczęste,metaforyzowanielagrujakoszkołyczy
lekcji.Zkoleifilozoficznymsensemndoświadczenia”jesteksperyment.Konotacja
tapojawiasięwpiśmiennictwiedotyczącymlagrów,itoniewyłączniewfunkcji
metafory-obózjakoeksperyment8.Niesposóbpominąćtakżeinnych-przywo-
ływanychianalizowanychwniniejszejksiążce-sensówndoświadczenia”.Przede
5
Por.DavidG.Roskies:CzymjestliteraturaHolokaustu?Przeł.MonikaAdamczyk-Garbowska.nLi-
teraturanaŚwiecie”2005,nr9/10,s.237.Posługujęsiętymraczejniestosownym,bozawierającym
religijnekonotacje,określeniem(nHolokaust”)jakoterminempowszechniedziśprzyjętym(por.
GiorgioAgamben:CozostajezAuschwitz.Archwiumiświadek(HomosacerIII).Przeł.Sławomir
Królak.Warszawa2008,Sic!,s.27-31;autorwskazujeteżnabardzowczesneantyżydowskieuwi-
kłaniategosłowa).OkreślenianZagłada”,nSzoa”traktujęjakosynonimynHolokaustu”.
6
RyszardNycz:Jakopisaćdoświadczenie,któregoniema?nTekstyDrugie”2004,nr5,s.6.Nycz,
dokonując-wkontekścieproblematykiZagłady-rewizjikategoriidoświadczenia,wskazuje,że
jednakniesposóbsprowadzićgodonoświeconejświatłemrozumuiblaskiemjęzykastrony,bowiem
faktycznegojądradoświadczeniaszukaćtrzeba[...]pojegoniewidocznejiwykluczanej,ciemnej
inieuświadamianej,zapisanejtraumatycznymiśladami»tamtejstronie«ludzkiegopoznania”(tamże,
s.7).
7
RyszardNycz:Onowoczesnościjakodoświadczeniu.Uwaginawstępie,[w:]Nowoczesnośćjako
doświadczenie.Red.RyszardNycz,AnnaZeidler-Janiszewska.Kraków2006,Universitas,s.12-15.
Por.też:Praktycznysłownikwspółczesnejpolszczyzny.Podred.HalinyZgółkowej.T.9.Poznań
1996,Kurpisz,s.192-194(hasła:doświadczenie,doświadczyć).
8
Por.np.:n[...]obózstanowiłbezlitosnelaboratoriumdoświadczalne,wktórymzdarzałosięnam
uczestniczyćwsytuacjachizachowaniachnigdyniespotykanychaniwcześniej,anipóźniej,ateż
niemogącychsięzdarzyćgdzieindziej”(PrimoLevi:Pogrążeniiocaleni.Przeł.StanisławKasprzy-
siak.Kraków2007,WydawnictwoLiterackie,s.115);nAuschwitz[...]byłomiejscemniebywałe-
goeksperymentu,[...]wskutekktóregoŻyd,nagranicymiędzyżyciemaśmierciąprzeistaczasię
wmuzułmana,aczłowiekwistotęnieludzką”(GiorgioAgamben:CozostajezAuschwitz...,dz.cyt.,
s.52).Por.też:PiotrWesełucha:Obózjakoeksperymentpsychiatryczny.nPrzeglądLekarski”1970,nr1,
s.242-246.
8
