Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wszystkimzliteraturąlagrowąsilniezwiązanejest,dziśjużniemalzatarte,znaczenie
ndoświadczenia”jakodowiedzenia,udowodnienia(niejakoindeksalnie,sobą:poprzez
tożsamośćpodmiotupartycypującegoiwstanierzeczy,iwpoświadczaniujegopraw-
dziwości)orazzbliżonedońznaczenieoświadczenia,daniaświadectwa(publicznego
okazywaniawiedzyiformjejprzekazu).Wkontekścielagruwszystkieprzywołane
tuznaczeniasplatająsięzesobą.
***
PrimoLevi,byływięzieńAuschwitz,podkoniecżyciapisał:
[...]toniemy,którzyprzeżyliśmy,jesteśmyprawdziwymiświadkami.[...]My,
którzyprzeżyliśmy,stanowimyodbiegającąodnormymniejszość,anietylko
nielicznągarstkęocalałych;jesteśmytymi,którzyprzezsprzeniewierzeniesię
swoimzasadomalbodziękizaradnościbądźszczęśliwemutrafowinieznaleźli
sięnasamymdnie.Ktozszedłnadno,ktonieuniknąłwzrokuMeduzy,tennie
powrócił,bydaćświadectwo,albopowróciłniemy.Jednaktotylkooni,muzuł-
manie,nazawszepogrążeni,prawdziwiświadkowie,moglibyudzielićwyjaś-
nień,któremiałybysensogólny.Onistanowiąregułę-myzaśwyjątek
9
.
Niewiadomo,czywyznanietonależytraktowaćprzedewszystkimdosłownie,czy
bardziejjakowyrazemocji,aprzytymretorycznygestsamooskarżenia.Trudnowy-
rokować,czyfaktycznieautoramiwiększości(możetylkobardzowielu?)wspomnień
zlagrówsądawniwięźniowiefunkcyjni10.Wszelakoioni,zdarzałosię,bywalina
dnie.Skądinądświadectwamuzułmanówistnieją11.Zachowałysięteżświadectwa
tych,którzystamtądniepowrócili:grypsy,rękopisyczłonkówauszwickiegosonder-
kommanda,rytenaścianachcelnapisy12.Faktemjednakpozostajeto,żemamydo
czynieniagłówniezeświadectwamiocalonych,świadectwami-dodajmy-wmniejszej
lubwiększejmierzetabuizującymiróżnesferydoświadczenialagrowego.
Problemyzeświadectwemistniałyjuż,bytakrzec,instatunascendi.nGdypo
powrociezobozuwmaju1945rokuopowiadałamnajbliższymoswoichprzeży-
ciach-wspominaJaninaFabierkiewicz-Szyrkowa-widziałamwichtwarzach
niedowierzanie”13.nKtotegonieprzeżył-konstatowałatużpowojnieKrystyna
Żywulska-niezrozumie,takjaknieodczujenaszychcierpień,choćbyniewiem
ileopowiadać”14.Rzeczjednaknietylkownieprzygotowaniusłuchacza/czytelnika,
wradykalnejodmiennościdwóchświatów:zjednejstronyświatadoświadczonego,
zdrugiej-konkretyzowanegoprzezodbiorcę.
9
PrimoLevi:Pogrążeniiocaleni,dz.cyt.,s.100.
10
Por.TeresaKuczyńska:Mniejszezło?...nTygodnikPowszechny”1988,nr13,s.3.
11
Zob.licznewspomnieniabyłychwięźniów,którzyprzeszliprzezetapzmuzułmanienia,wartykule
ZdzisławaRynaiStanisławaKłodzińskiego:Nagranicyżyciaiśmierci.Studiumobozowego„muzułmań-
stwa”.nPrzeglądLekarski”1983,nr1,s.27-73.
12
Por.np.dwanapisywyrytenaścianieceli6wpodziemiachbloku11wAuschwitz.Jedenznichto
dokument,sygnatura:nTuByłwRoku1942B[aum?]J[an?]zCzęstochowywięzieńNr31937”;
drugitoaforyzm,zapisliteracki:nŻyciejestusłanecierniami/trzebaumiećponimkroczyć”(Aus-
chwitz.AHistoryinPhotographs.Zebr.ioprac.TeresaŚwiebocka.Oświęcim1996,Państwowe
MuzeumAuschwitz-Birkenau,s.269).
13
JaninaFabierkiewicz-Szyrkowa:Gdzienieśpiewałyptaki.Warszawa1972,KsiążkaiWiedza,s.3.
14
KrystynaŻywulska[właśc.SoniaLandau]:PrzeżyłamOświęcim.Warszawa1946,Wiedza,s.98.
9
