Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Otóżwliteraturzelagrowejniezmiennieeksponowanajestkwestianiewydolności
języka:nBojawiem-kontynuujeswojerozważaniaŻywulska-jaktoprzetłuma-
czyćnapojęcialudziwolnych?”15.Podobnerozterkisąbardzoczęste-wprzypadku
zarównoopowiadających(nComówićotym,czegoistotaniedasięująćwsłowatak,
jaksięjąprzeżyło”16),jakiprzelewającychswedoświadczenienapapier,wtymludzi
zawodowozajmującychsiępisaniem:
Żadnepióroniejestwstanieopisaćtego,cotuprzeżywamy,comyślimyiczu-
jemy.Tobowiem,coopisuję,jesttylkonieudolnąpróbkątego,cotusiędzieje...
[...]Piszęwięctak,jakumiem
17
.
Zczasemniewydolnośćjęzyka,niewyrażalnośćstaniesiękluczowymtoposem
literaturylagrowej,anastępnietakże-skonceptualizowanejwStanachZjednoczo-
nych18-literaturyHolokaustu.Znamienniewjednymzopowiadań,mającaprzecież
jużwswoimdorobkuwspomnieniazBirkenau,SewerynaSzmaglewska,araczej
narrator,stwierdza:ntegowogóleniemożnawyrazić”19.Problemniewyrażalności
-niemożnai/lubniewolno-stanowiobecniejednoznajistotniejszychzagadnień
humanistyki(jejswoistelocumclassicum),szczególnieczęstoanalizowanewkon-
tekścieczynaprzykładzieHolokaustu.Częstotwierdzisięnaprzykład,żeZagłada
jestniewyrażalna,nieprzedstawialna,niepoznawalna,żeobrazującająsztukajest
czymśniestosownym.Spotykamynawetzakazy:nzabronionejesttworzenieliteratury
oholocauście”20.Opinieteodnosząsięrównieżdoobozówkoncentracyjnychiobozów
zagłady,stanowiącychwszaknajważniejsząfizycznąprzestrzeńSzoa.
Problemopisudoświadczenianależydoszczególniezłożonych,zajmujemoralistę,
filozofa,ideologa,polityka,chybawmniejszymstopniuliteraturoznawcę-otyle
przynajmniej,żedogmatuniewyrażalnościniewypadamutraktowaćdosłownie,bez-
względnie21.KazimierzBartoszyńskiwartykuleMiędzyniewyrażalnościąaniepozna-
walnością22wskazuje,żeprzyrozpatrywaniuopozycjiwyrażalnościiniewyrażalności
istotnejestuwzględnienieczynnikamodalności,tj.cechyniemożliwości-wprzeciw-
stawieniudomożliwościikonieczności,przyczymniechodzizasadniczooniemożność
absolutną,leczojejróżnestopnie.Badaczrozpatrujeniewyrażalnośćnietylejako
15
Tamże.
16
StefanJaracz:[Wspomnienie],[w:]KazimierzWroczyński:OStefanieJaraczu.Wspomnienia.War-
szawa1950,Czytelnik,s.104.
17
TadeuszOstrowski:Więźniowie,czapkizdjąć!Pamiętnikdziennikarzazpobytuwobozachkoncen-
tracyjnych.Kraków1945,Czytelnik,s.28.
18
Por.AleksandraUbertowska:Świadectwo-trauma-głos.LiterackiereprezentacjeHolokaustu.Kraków
2007,Universitas,s.19.
19
SewerynaSzmaglewska:WielkieRóże-toznaczyGross-Rosen,[w:]taż:Chlebinadzieja.Warszawa
1960,MinisterstwoObronyNarodowej,s.165.
20
MichaelWyschogrod:SometheologicalreflectionsontheHolocaust.nResponse”,vol.25(1975),
s.68;cyt.za:AlvinH.Rosenfeld:Podwójnaśmierć.RozważaniaoliteraturzeHolocaustu.Przeł.
BarbaraKrawcowicz.Warszawa2003,Cyklady,s.28.
21
Por.AnnaRichardson:TheethicallimitationsofHolocaustliteraryrepresentation.
.
neSharp”
[onli-
ne],nr5(2005),s.1,www.gla.ac.uk/media/media_41171_en.pdf.
22
KazimierzBartoszyński:Międzyniewyrażalnościąaniepoznawalnością,[w:]Literaturawobecnie-
wyrażalnego.Podred.WłodzimierzaBoleckiegoiErazmaKuźmy.Warszawa1998,InstytutBadań
Literackich,s.5-17.
10
