Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nawschodziebezzmian.Analizafigurwładcy,kataiofiary…
51
żerelacjatajestpodobnadotych,którepłynądonaszdzisiejszejUkrainy.Jakwidać,
modusoperandirosyjskiegoagresorapozostałniezmienny:ślepyterrorwymierzonyprze-
ciwkowszystkimwciążpozostajekluczowymelementemrosyjskiejdoktrynywojennej.
Innąmetodąstosowanąprzezcarskiaparatterrorubyłaprowokacjaorazorganizowanie
siecidonosicieliwspółpracującychznochraną”(Otdielenijepoochranienijuobszczestwien-
nojbiezopasnostiiporiadka,KOddziałochronybezpieczeństwapublicznegoiporządku’).
Jeszczeinnymsposobemrozbijaniajednościrobotnikówbyłopodsycanieantysemityzmu
nwypróbowanejszczepionki,zatruwającejuświadomionyruchklasowy”5.
Zamykaniefabrykorazniedopuszczanierobotnikówdopracypozbawiałoichmoż-
liwościzarabianiaitymsamymspychałotysiąceznichwskrajneubóstwo.Aresztowa-
nychbojownikówstawianoprzedsądemwojennym,któryniewahałsięskazywaćna
wieloletniewięzienia,zsyłkęistosowaćkaryśmierci.Rewolucjastopniowowygasała,ajej
ostatnimzrywembyłłódzkistrajkwdniu1maja1907roku.Spośródwszystkichbuntów
ipowstańpodejmowanychprzezPolakówprzeciwkozaborcomwczasieponadstuletnie-
gorozbiorupaństwa,rewolucja1905rokuzdajesiębyćuznawanazanajmniejistotną,
jestnajrzadziejprzypominanainiemalzupełnieniecelebrowana.Jednak,jakdowodzi
KamilPiskała,jejostatecznybilanstrzebauznaćzadodatniiważnydlakształtowaniasię
przyszłej,nowoczesnejPolski.Poprawieuległaekonomicznasytuacjarobotników,część
zmian,októrewalczyli,zostałautrzymanapoupadkurewolucji,poprawadotyczyłanie
tylkoekonomii,aleistatusutejklasyspołecznej.Natereniezaborurosyjskiegołatwiejsze
stałosięzakładaniestowarzyszeńiorganizacjispołecznych,którewprzyszłościodegrały
znaczącąroląwprocesieodradzeniasiępolskiejpaństwowości.Możliwymstałosięna-
uczaniewjęzykupolskim,coprawdajedyniewszkołachspołecznych,jednakuprzednio
byłotocałkowiciezakazane.Coważne,pewnemurozluźnieniuuległacenzura.Ponad-
to,copodkreślaPiskała,porazpierwszynaterenieKrólestwaPolskiegoprzetestowano
natakąskalę,noweśrodkipropagandy:prasę,ulotki,broszuryorazdrukowaneodezwy.
Wreszciebyłtopierwszytakpotężnyzrywklasyludowej,którawalczyłazarównowcelu
poprawywłasnegolosu,aletakżezopresjąrosyjskiegozaborcy6.
Współczesnaocenałódzkiejrewolucji1905rokuskorelowanajestzwektoremide-
ologicznychprzekonańisympatiiautorówposzczególnychwypowiedzi.Wedługwspół-
pracownikówwpływowegowPolscewśrodowiskulewicypismanKrytykaPolityczna”,
rewolucję1905rokumożnainterpretowaćjakoprzedsionekdonowoczesności,jako
znakrozbudzeniapolitycznychaspiracjiklasludowychorazjakowstępdoformowania
sięprzyszłejscenypolitycznejwrazzjejgłównymisiłami.Zkoleidlatych,którymbli-
skieprawicoweinarodoweideeRomanaDmowskiego,wydarzeniarewolucyjnebyły
przejawemanarchiispołecznej,zamachemnaświętąwłasnośćprywatnąorazmomen-
temukształtowaniasięsocjalistycznegoruchurobotniczego,którywedługnarodowców
powinienzostaćskutecznieograniczony,anawetcałkowiciezdławiony.Jakzauważa
WiktorMarzec,wŁodzinajsilniejwcałymKrólestwiePolskimnakładałysięnasiebie
walkaklasowainarodowa.Miastoniemalpozbawioneinteligencji,alezatoniezwykle
5Tamże,s.68.
6K.Piskała,ZapomnianaRewolucjał,s.39–42.